فلوراید؛استحکام دهنده ی دندان
فلوراید ماده اولیه ی ضد پوسیدگى است که به صورت سیستمیک(داخل بدن) و موضعى عمل می کند و به عنوان یک معیار مطمئن و موثر در جوامع بشری براى کاهش شیوع و وقوع پوسیدگى هاى دندان است.
در سال های 1946تا 1979 افزودن فلوراید به آب به تنهایى 40 درصد تا 60 درصد موجب کاهش شیوع پوسیدگى در افرادى که از این آب استفاده کرده اند، شد. از سال 1979 تا 1989 ،افزودن فلوراید به آب، 30 درصد شیوع پوسیدگى را کاسته است. به کارگیرى فلوراید روى پیشگیرى از پوسیدگى به صورت افزودن فلوراید به آب، خمیر دندان ها و دهان شویه ها، همچنین استفاده ازنوشیدنى هایى با آب داراى فلورید انجام مى شود.
سه مکانیسم اولیه ی عمل فلوراید روى دندان ها به قرار زیر است:
1- وقتى فلوراید با مینا و عاج دندان تماس مى یابد، با کلسیم و فسفر موجود در آنها فلورو آپاتیت را تشکیل مى دهد و این ترکیبى است که نسبت به هیدروکسى آپاتیت به اسید مقاوم تراست.
2- فلوراید همچنین ترمیم و معدنى شدن مجدد سطح دندان هاى پوسیده را تسریع مى کند و کمک مى کند که روند تخریب معکوس شود و موجب افزایش مقاومت سطح دندان در برابر پوسیدگى شود.
3- در نهایت، فلوراید موجب کاهش اثر تخریبى باکترى های دهان بر دندان می شود که این کار را از طریق تداخل در تشکیل و عملکرد میکروارگانیسم ها انجام می دهد.
وقتى فلوراید در غذا و نوشیدنى مصرف مى شود، وارد جریان خون مى شود و در استخوان ها و دندان ها تجمع مى کند. گردش خون با فراهم کردن فلوراید در بزاق اثر موضعى هم دارد.
مقدار کمى از فلوراید وارد بافت نرم مى شود و باقى مانده آن در بزاق ترشح مى شود.
منبع اولیه فلوراید سیستمیک، آب فلوریده شده است. غذا و نوشیدنى ها مقدار کمترى فلوراید دارند.
منابع فلوراید موضعى شامل خمیر دندان، ژل ها و دهان شویه هاست که روزانه توسط افراد مصرف مى شوند و نیز فلوراید غلیظ شده است که توسط دندانپزشک ها بیشتر به صورت ژل و خمیر به کار مى رود.
افزودن فلوراید به آب
افزودن فلوراید به عنوان یک اقدام بهداشت عمومى توسط انجمن دندان پزشکان آمریکا و انجمن تغذیه آمریکا مورد تائید قرار گرفته است. این انجمن ها، رعایت بهداشت دهان و افزودن فلوراید به آب را برای پیشگیرى از بیمارى هاى دندانى و حفاظت از دندان ها مورد تاکید قرار مى دهند.
اما علی رغم این تاکید، عده ای مخالف استفاده ی گسترده از فلوراید هستند و مدعى اند افزودن فلوراید به آب و مواد مختلف برای دندان، آزادى انتخاب هر فرد را محدود کرده و خطر ابتلا به ایدز و سرطان را افزایش مى دهد. ولی باید گفت که خطر ابتلا به بیمارى های ناشى از مصرف فلوراید، بى پایه و اساس است.
توصیه های لازم برای پیشگیری از پوسیدگی دندان:
در برنامه هاى پیشگیرى از پوسیدگى دندان، داشتن رژیم غذایى متعادل، اصلاح منابع و مقادیر کربوهیدرات هاى غذایی و تلفیق بهداشت دهان با شیوه ى زندگى افراد مورد توجه قرار مى گیرند.
بعد از وعده هاى غذایى باید مسواک زد، دهان را با آب شست یا آدامس(بدون قند حاوی گزیلیتول) را به مدت 20-15 دقیقه جوید.
با برنامه ریزى و بهداشت مناسب دهان و یک رژیم غذایى متعادل، خطر پوسیدگى زایى به شدت کاهش مى یابد.
اعمالى که باید از آنها پرهیز کرد عبارتند از: استفاده ی فراوان از نوشیدنى هاى شیرین گازدار، خوردن متناوب میان وعده های شیرین(شیرینی، شکلات، کاکائو، آب نبات، ژله و ...) و نگه داشتن مقادیر زیادى از مواد قندى در دهان طى دوره هاى ممتد.
داروهاى جویدنى یا مایع بدون نسخه پزشک و ترکیبات ویتامینه هم ممکن است مواد قندى داشته باشند؛ مانند قرص ویتامین C که قند موجود در اسید آن موجب پوسیدگى دندان مى شود و خواندن دقیق برچسب دارو به منظور جلوگیرى یا کاهش استفاده از چنین محصولاتى مهم است.
کربوهیدرات هاى قابل تخمیر مانند آب نبات، بیسکوییت ها، کلوچه، چوب شور و چیپس بایستى همراه وعده هاى غذایى خاصى خورده شود.
مصرف یک تکه پنیر با هر وعده غذایى، برای کاهش پوسیدگى دندان مفید است.
اعمال مربوط به بهداشت دهان از قبیل مسواک زدن، دهان شویى و جویدن آدامس بدون قند بعد از خوردن غذا مى تواند خطر پوسیدگى دندان را کاهش دهد.
مصرف توأم میوه ها و پنیر در وعده هاى غذایى، موجب کاهش پوسیدگى مى شود.
دکتر رضا آمری نیا- متخصص تغذیه
