نقش حجامت در تقویت سیستم ایمنی بدن
یکی از اثرات منحصر به فرد و قوی حجامت، پیشگیری از سرماخوردگی های مکرر و انواع آلرژی است. توضیحات ذیل در این مورد قابل دقت است :
قسمتی از بدن که حجامت در آنجا انجام می شود، ارتباط بسیار نزدیکى با محل تجمّع سیستم لنفویید و غدد لنفاوى دارد. در صورت نفوذ میکروبها و هرگونه آنتىژن، سلولهاى ایمنى موجود در غدد لنفاوی به صورت بسیار قوى و شدید با عامل مهاجم به نبرد پرداخته، آن را مغلوب مىکنند. بنابراین وجود غنىترین و قوىترین سیستم لنفاوى در کنار مواضع حجامت باعث مىشود که احتمال ابتلاء به عفونت و غلبهى میکروب بر بدن از طریق موضع حجامت در حدّ صفر باشد و بر عکس تحریک سیستم ایمنى به وسیلهى حجامت باعث تقویت این سیستم حیاتى شود.
در طب رایج نه تنها هیچ روشى براى تقویت سیستم ایمنى بدن وجود ندارد، بلکه بسیارى از درمانهاى موجود از جمله تجویز داروهاى کورتونى باعث تضعیف عملکرد آن مىشود. بنابراین اثبات نقش حجامت در تقویت سیستم ایمنى از اهمیت زیادى برخوردار بوده و تأثیر آن را در درمان بسیارى از بیمارىها توجیه مىکند.
وجود قوىترین سیستم لنفاوى (ایمنی) در کنار مواضع حجامت باعث مىشود که احتمال ابتلاء به عفونت و غلبهى میکروب بر بدن از طریق محل حجامت در حدّ صفر باشد و بر عکس تحریک سیستم ایمنى به وسیلهى حجامت باعث تقویت این سیستم حیاتى می شود.
شواهدى که به اثبات این مدّعا کمک مىکند، عبارتند از:
1- ائمهى معصوم علیهم السلام در روایات متعدد حجامت را به عنوان وسیلهاى براى پیشگیرى از بیمارىهاى مختلف مطرح فرمودهاند. بدیهى است، بدن موقعی در پیشگیرى از بیمارىها موفق است که از سیستم دفاعى قوى برخوردار باشد.
2- زکریاى رازى در فصل پنجم کتاب جُدرى و حصبه، براى حجامت تأثیرى پیشگیرانه شبیه واکسیناسیون قائل شده و مىگوید:
« در احتراز از آبله قبل از ظهور و جلوگیرى از ازدیاد آن بعد از بروز، مقتضى است کودکان و نوباوگان و جوانانى را که آبله در نیاوردهاند یا آنکه آبله مرغان گرفتهاند و همچنین کسانى که مزاج آنها مستعد قبول آبله است، فصد و کودکان کمتر از چهارده سال را حجامت کنند.»
وى، همچنین مىگوید:
«...اما شیرخواران متجاوز از پنج ماه که بدن آنها تر و تازه و سفید و سرخ باشد را باید حجامت کرد.»
این نظر رازى که براى پیشگیرى از ابتلاى کودکان زیر چهارده سال به آبله، حجامت را توصیه کرده است، با فرضیهاى که مکانیسم اثر حجامت را تقویت سیستم ایمنى بدن مىداند، کاملاً مطابقت دارد و چه خوب است که امروزه با ریشهکن شدن بیمارى آبله، به تحقیق و بررسى اثر حجامت در پیشگیرى از ابتلا به سایر بیمارىهاى عفونى بپردازیم.
3- درمان زکام و آلرژى به وسیلهى حجامت:
از زکریاى رازى رسالهاى باقى مانده که در آن سؤال شهید بلخى را در مورد فردى که مبتلا به زکام بوده، پاسخ داده است. رازى در این رساله بعد از بیان فهرست طولانى از پرهیزهایى که باید مراعات شود و نیز بیان داروهاى گیاهى مؤثر بر این بیمارى، می گوید در مواردى که بیمارى شدید باشد باید از حجامت نیز استفاده شود:
« اما کسانى که رنج آنان از این بیمارى افزون باشد، یعنى بدین گونه که سوراخهاى بینى بسته شده و خارش داشته باشد و عطسه فراوان شده و آب از بینى فرو ریزد، باید از چیزهایى شبیه به آنچه یاد شد و نیز از راه رفتن و عرق کردن در حمام و حجامت از فرو رفتگى پشت استفاده کنند...»
لازم به ذکر است که براى درمان انواع آلرژى از نوعى حجامت خاص استفاده مىکنیم و اینجانب بیماران متعددى داشتهام که بعد از سالیان متعدد مصرف داروهاى شیمیایى و مراجعه به کلینیک آلرژى، هیچ نتیجهاى نگرفته اند، لیکن با انجام چند نوبت حجامت آلرژى، کاملاً بهبود یافتهاند.
4- نقش حجامت در پیشگیرى از سرماخوردگى:
افرادى که به طور منظم حجامت مىشوند، یا دچار سرماخوردگى نمىشوند و یا در صورت ابتلاء، بیمارىشان بسیار خفیف و زودگذر خواهد بود. این حقیقتى است که بسیارى از بیماران، شخصاً متوجه آن شده و به ما اعلام کردهاند که اگر مثلاً سال گذشته چندین نوبت سرماخوردگى شدید داشتهاند، زمستان امسال که حجامت کردهاند اصلاً سرما نخورده و یا بیمارىشان ظرف یک یا دو روز کاملاً خوب شده و علائمى چون تب و درد بدن نیز نداشتهاند. پروندهى بیماران درمان شده گواه روشنى است بر این ادّعا که حجامت با افزایش توان ایمنى فرد باعث غلبهى زودرس وى بر انواع ویروسهاى سرماخوردگى مىشود.
حال دقت بفرمایید که اگر تنها همین یک خاصیت حجامت را در نظر بگیریم، فراگیر شدن این سنت اسلامى تا چه حد مىتواند مصرف انواع آنتىبیوتیک، آمپولهاى پنىسیلین، داروهاى مسکّن و تببر و انواع شربتهاى سینه را که به وفور خصوصاً در فصل زمستان استفاده مىشوند، کاهش دهد و تا چه حد مىتواند بهرهى کارى دانشآموزان و شاغلین را که به دنبال آنفلوآنزا بعضاً به مدت یک هفته بسترى مىشوند، افزایش دهد.
حجامت با افزایش توان ایمنى در فرد، باعث غلبهى سریع او بر انواع ویروسهاى سرماخوردگى مىشود.
لازم به ذکر است که فرزندان بنده که 8 و 5 سال دارند، از بدو تولد سرماخوردگى شدید نداشته و تاکنون هیچ یک از انواع داروهاى آنتىبیوتیک یا پنىسیلین را نیز دریافت نکردهاند. آنها را صرفاً سالى دو نوبت حجامت مىکنم و در سلامت کامل به سر مىبرند و تعجب مىکنید اگر بگویم، برنامهى واکسیناسیون را که براى همهى اطفال از بدو تولد انجام مىشود، براى آن دو انجام ندادهایم. فرزند اولم تا 9ماهگى واکسن دریافت کرده ولى دومى اصلاً واکسیناسیون نشده و از قضا از نظر تغذیه و رشد جسمى از اولى نیز سالمتر است.
5- تأثیر حجامت در افراد پیوند عضو شده:
یکى از معدود موارد ممنوعیت انجام حجامت، افرادى هستند که عضو پیوندى دارند. شرط موفق بودن عمل پیوند اعضاء، ضعیف نگاه داشتن سیستم ایمنى بیمار است. به همین منظور داروهاى متعددى به نام ایمونوساپرسیو را تجویز مىکنند تا سیستم ایمنى فرد همواره ضعیف بماند. اگر سیستم ایمنى بیمار به هر دلیل تقویت یا فعال شود، خطر پس زدن عضو پیوند شده وجود دارد. انجام حجامت، از آنجایى که باعث تقویت سیستم ایمنى مىشود، در بیماران پیوند شده خطرناک و ممنوع است.
به هر حال چنان چه فرضیهى تقویت ایمنى صحیح باشد که شواهد زیادى هم براى آن وجود دارد، مىتوان امیدوار بود که حجامت وسیلهى مناسبى براى درمان بسیارى از بیمارىهاى عفونى، سرطانها و نیز بیمارىهاى اتوایمیون که طب رایج در مقابل آنها درمانده است، باشد.
منبع :
کتاب طب اسلامی، گنجینه تندرستی (تالیف دکتر رضا منتظر-عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات حجامت ایران)
