کودکان خیابانی به آینده خوش بین هستد. هر چند جایی برای تحصیل ندارند، اما برخی آرزوی معلم شدن ، دکتر یا مغازه دار شدن را درسر می پرورانند بر طبق نتایج پژوهشی که دکتر سید حسن حسینی، عضو هیت علمی دانشگاه تهران با همکاری دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی بر روی وضعیت کودکان خیابانی درایران و سایر کشورها و راهکارهای اجرایی و مداخله گرانه انجام داده است،"95 درصد کودکان خیابانی از جنس پسر هستند و بین 18 _ 5 سال سن دارند". پژوهش فوق مشخص کرده است که"90 درصد کودکان خیابانی پدر ومادر دارند و با آنها زندگی می کنند که در اکثر موارد والدین آنها بیسوادند و تعداد اعضای خانواده شان از 5 تا 10 نفر متغییر بوده و میانگین آن 8 نفر است".
طبق آمار ارائه شده در این پژوهش، 80 درصد خانواده ها مهاجر هستد که 44 درصد از روستاها و شهرهای دیگر و 36 درصد مهاجران افغانی هستند. همچنین 58درصد کودکان شناسانامه دارند".
کودکان به دلیل سوء تغذیه از سن خود جوانتر هستند. این کودکان تحت بیمه درمانی قرار ندارند و برای مداوا باید زیر بار هزینه های سنگین بروند. آنها در خیابان پس مانده های رستورانها را مصرف می کنند.
در پژوهش فوق مشخص شده است کودکانی که برای اولین بار در سالهای 1373 و 1372 در خیابانهای تهران مشاهده شدند شامل کودکانی در رده ای سنی مختلف بودند.
این کودکان اغلب با خانواده هایشان از نقاط دیگر ایران کشورهای همسایه مانند افغانستان و پاکستان آمده اند که خانواده ها ی آنها یا در ساختمان های مخروبه سکنی می گزینند و یا در بدو ورود به تهران یک اتاق برای اقامت همه اعضای خانوداه اجاره می کنند.
معمولا والدین این کودکان به کارهایی که در آمد کم دارد می پردازند و به این ترتیب کودکان نیز برای کمک به اقتصاد خانواده تحصیلات رسمی را رها کرده و چون فاقد مهارت چندانی هستند به مشاغل خیابانی می پردازند.
بر اساس پژوهش انجام شده، مسائلی از قبیل از هم پاشیدن خانواده، مرگ یا معلولیت، کودکان را به خیابان می کشاند. کودکان خیابانی در معرض خطرات کوچک و بزرگ از قبیل استنشاق دود اتومبیل و ارتباط با باندهای سازمان یافته تبهکاران قرار دارند.
همچنین به علت محرومیت ازغذا سوء تغذیه داشته و ازامکانات پزشکی برخوردار نیستند و از بیماریهای پوستی و گوارشی رنج می برند. علاوه بر این هر روزه به سوء استفاده های روانی همچون حملات شفاهی و فحاشی بزرگترها رو به رو می شوند. بر اساس مطالعه انجام شده علت فرار کودکان از خانه سوء استفاده های بدنی و روانی پدر، مادر، ناپدری و نامادری بوده است.
آنها با خانواده های خود ارتباطی ندارند و در نتیجه زیر اتوبوس های پارک شده، کانالهای تهویه اداره ها و قنادیها می خوابند. این کودکان در زمستان کمتر هستند و به مناطقی مانند بندر عباس سفر می کنند. پایداری و تداوم آنها در دنیای تبهکاری نتیجه آن است که گاهی اوقات تبهکاران حرفه ای از آنان مراقبت می کنند و به این ترتیب دستیابی به این کودکان مشکل است.
از دلایل عمده ای که کودکان خیابانی مجبور به ترک تحصیل می شوند. این است که خانواده ها فقیرند و قادر به تامین مخارج آنها نیستند و همچنین تمام وقت آنها، به کار در خیابانها برای کمک به در آمد خانواده ها گرفته می شود.
یافته های پژوهش حاکی از آن است که کودکان قبل از ورود به خانواده تجربه های تلخی دارند و همین مساله باعث قطع رابطه با خانواده و پیدایش دیدگاه منفی نسبت به زندگی می شود.
از طرف دیگر کودکانی که در تماس با خانواده ها بوده و با والدین زندگی می کنند آرزوی تحصیل را دنبال می کنند. فوتبالیست و ... شوند.
بر اساس پژوهش انجام شده کودکانی که در خیابانها از سوء استفاده های بدنی روحی و جسمی زیادی رنج نبرده اند در آرزوی مظاهری از آسایش، مانند خانه های خوب و تمیز، خانواده های خوشحال و راحت ،وقتی برای بازی، همچنین غذای کافی سر می برند.
در نقطعه مقابل کودکانی که مورد سوء استفاده های بدنی _ روحی و جسمی قرار گرفته اند، آرزوی سرقت بانک ، فروش مواد مخدر و تصاحب همه پول های دنیا را دارند.
بنابر این حضور کودکان خیابانی را میتوان علاوه بر جنبه رقت آور موضوع که بر انگیزاننده احساسات عمومی است به عنوان بستری برای افزایش آسیب ها و انحرافات اجتماعی متعدد تلقی کرد.
تهدید سلامت اجتماعی ، مساله ای است که اگر به آن پرداخته نشوددر آینده باید هزینه های انسانی ، اجتماعی و مالی فراوانی صرف شود تا مشکلات ناشی از این گروه کودکان حل گردد.
آنچه مهم است توجه به مسله پیشگیری است که در هر امری ضروری تر از درمان است زیرا باید زمینه های ایجاد پدیده کنترل شود.
در اعلامیه جهانی بقا ،حمایت و رشد کودکان این گونه تعریف شده است که "همه ما کودک بوده ایم و همه در آرزوی بهزیستی کودکانمان سهیم هستیم ،آرزوی هایی که همراه عزیزترین و دوست داشتنی ترین خواسته همگانی نوع بشربوده است".
کودکان برای رشد کامل و هماهنگ شخصیت خود باید در محیط خانواده و در فضایی آکنده از عشق و تفاهم پرورش یابند. وضعیت نا مساعد اقتصادی فقط از توانایی والدین برای تامین شرایط مناسب برای رشد و نمو کامل فرزندان نمی کاهد بلکه ثبات خود خانواده را نیز به خطر می اندازد.
بر این اساس وضعیت نا مساعد اقتصادی نه فقط از توانایی والدین برای تامین شرایط مناسب برای رشد و نمو فرزندان می کاهد بلکه ثبات خود خانواده را نیز به خطر می اندازد.
عوامل متعددی در جوامع امروزی به چشم می خورد که باعث ایجاد آسیب های اجتماعی فراوان گردیده است و چهره ناموزونی از جوامع نمایان ساخته است. رشد بی رویه جمعیت، مهاجرت ، جاذبه های شهری، ایجاد کلان شهر، بیکاری و غیره از جمله این عوامل هستند.
در کشورها هر چند به لحاظ زمینه های غنی فرهنگی _ مذهبی در بین اقشار مختلف این عوامل کمتر آسیب رسان بوده اند لیکن به ویژه در دهه های اخیر به دلیل افزایش مسائل و مشکلات معیشتی و به تبع آن فقدان توجه به عنایت لازم از سوی والدین به مسائل و معضلات روحی و روانی نوجوانان و همچنین به معنویات و افزایش طلاق و گستگی کانون خانواده به نحو معنی داری این نابسامانی ها فزونی یافته وتبعات و آثار سوء آن در فرار دختران و پسران از خانه و قرار گرفتن آنان در وادی جرم و جنایات و فحشاء و اعتیاد یافته است.
پژوهش فوق اشاره به این نکته دارد که در کنار اعمال تدابیر اساسی ضروری است که به این معضلات توجه شود و تحقق این هدف مستلزم ایجاد نهادهای ویژه ای است که امید می رود نهاد مذکور بتواندبا هماهنگی و همکاری دیگر سازمانها و نهادهای مرتبط ،منشاء خدمات موثری در کاهش و جلوگیری از آسیب دیدگی و انحراف کودکان و نوجوانان گردد.
در این تحقیق مشاهده شده است که در تهران هیچ ارگانی و سازمانی وجود ندارد که به طور اخص به مسائل و رفاه کودکان خیابانی بپردازد. اما سازمانهای خیریه ای وجود دارد که مراکز آنها کودکان یتیم و بی پدر یا کسانی که پدرانشان معتاد یا زندانی هستد را بدون این که سابقه ارتکاب جرم داشته باشند می پذیرند و حمایت های آنها به صورت غیر مسقیم انجام می گیرد.
مرکزی مانند کهریزک و شور آباد و یک مرکز اصلاح و تربیت نیز وجود دارد که این گونه کودکان را می پذیرند ولی 60 درصد کودکانی که از این کانون مرخص می شوند دوباره به خیابان باز می گردند.
پیشنهاداتی که پژوهشگر این مطالعه به دنبال یافته های حاصل از این بررسی ارائه می کند این است که 2 عامل اصلی حضور کودکان در خیابانها محیط خانوادگی منفی و فقر است.
فقر و جستجوی موقعیت شغلی باعث مهاجرت تعداد کثیری از خانواده های مقیم استانهای مختلف کشور و همچنین کشورهای همسایه مانند افغانستان و پاکستان به تهران می شود.
در مهاجرت افغانی ها و پاکستانی ها ممنوعیت های قانونی وجود دارد که مانع از کاریابی بزرگسالان است و فرزندانشان را هم از نام نویسی در مدارس محروم می کند. در اکثر موارد والدین کاملا بی سوادند و این مشکل آنها را به صورت کارگران ساده و بی مهارتی در می آورد که برای تامین خانواده خود در آمد نا چیزی دارند.
کودکانی که در خیابانها به طور مطلق تنها هستند کسانی هستند که به دلیل محیط خانوادگی منفی از خانواده هایشان فرار کرده اند.
بنابر این لازم است که والدین در مورد اهمیت وجود محیطی مثبت و سالم در خانه و تلاش برای ایجاد آن راهنمایی و ارشاد شوند.
طبق آمار به دست آمده در این پژوهش خانواده ها معمولا بسیار پر جمعیت هستند با میانگین 6 تا 8 نفر و در نتیجه برای خورد و خوراک و بقای خود به در آمد بیشتری نیازمند. از آنجایی که مبلغ کرایه اتاق در تهران بسیاری زیاد است اکثر خانواده ها فقط می توانند برای همه اعضای خانواده تنها یک اتاق اجاره کنند کودکان نیز مجبورند برای افزایش در آمدهای خانواده کار کنند.
از آنجایی که تحصیل نیازمند هزینه بسیاری برای کتاب، لباس شهریه های اضافی و دیگر مخارج است، والدین مانع تحصیل فرزندان خود در مدارس می شوند. اکثر کودکان بسیار علاقه مندند که به آنها فرصت شرکت در کلاسهای معمولی مدارس داده شود. اگر بتوان هزینه تحصیل را به حداقل رساند، ترک تحصیل کودکان قطعا کاهش می یابد.
به اعتقاد دکتر حسینی ،برای رسیدگی به نیازمندیهای کودکان در گروه های سنی متفاوت آنهایی که جوان ترند و نسبتا به تازگی وارد خیابانها شده اند باید در اولویت قرار گیرند. زیرا دیدگاههای آنان نسبت به زندگی هنوز سخت یا منفی نشده است.
با توجه به مطلب ارائه شده لازم است در قوانین زندانها که به اهمیت طبقه بندی زندانیان بر اساس سن، جنس و نوع جرم توجه کافی مبذول نشده است تغییراتی به وجود آید. این نارسایی غالبا موجب می شود که کودکان جوانتر و آنهایی که مرتکب جرایم کوچکی شده اند فوت و فن تبهکاری را از مجرمین خطرناک فرا گیرند.
بنابراین ایجاد موسسه های آموزشی حرفه ای برای تعلیم حرفه ای مورد قبول جامعه وسواد آور به کودکان بزرگتر ضروری است.
طبق اعلامیه جهانی حقوق کودک:"کودکان امروز شهروندان جهان فردایند و بقاء، رشد و حمایت از آنان برای آینده بشریت ضروری است".

منبع:روزنامه اطلاعات