پُر کاری افراطی ممنوع!
محققان می گویند کار، فقط وقتی در حد متعادل باشد، مفید و مؤثر است.
"او در شبانه روز 5-4 ساعت بیشتر نمی خوابد، خوش به حالش!" سال‌های سال در فرهنگ ما، کسی که این جمله در موردش گفته می شد، از نظر دیگران فردی کوشا، با پشتکار و با اراده به حساب می آمد و هنوز هم خیلی‌ها چنین عقیده‌ای دارند. این عقیده البته چندان هم بی ربط نیست.
کسی که هر شب تا دیروقت مشغول کار و تلاش است و صبح زود، کارش را از سر می گیرد، قطعاً فردی کوشا و با اراده است، ولی در چند سال اخیر، تحقیقات علمی نشان داده‌اند که این صفات مثبت یک علامت سؤال بزرگ را در پشت خود پنهان کرده‌اند: آیا این فرد به اندازه کسی که در طول شبانه روز، وقت کافی به استراحت و خواب خود اختصاص می دهد، کارایی دارد؟
به این ترتیب می توان گفت:
پدیده‌ای که می توان آن را سندرم یا نشانگان "پُرکاری افراطی" نامید و ثابت شده است که تهدید کننده سلامت فرد و به تبع آن جامعه است، تبدیل به یک ارزش شده است.
در تاریخ و فرهنگ ما، از کار و تلاش و سحرخیزی همواره به عنوان صفاتی مثبت یاد شده است و جملات فراوانی از بزرگان در ارج نهادن به این صفات وجود دارد، اما معمولاٌ این قسمت قضیه به فراموشی سپرده می شود که در کنار اینها، خوابیدن زودهنگام هم مورد تأکید بوده است.
این عدم تعادل، این روزها به طرز مشخصی در جامعه ما به چشم می خورد. بسیاری از مردم، چه از سر ناچاری و برای سیر کردن شکم زن و بچه‌شان، و چه از سر حرص و علاقه به مال دنیا، بعد از ساعات کاری به شغل دوم و حتی سوم می پردازند و وقتی هم آخر شب پا به منزل می گذارند، تازه باید به سراغ پرونده‌هایی بروند که صبح در اداره وقت نکرده‌اند تکمیل کنند.
در کنار این دو گروه، از گروه سوم هم بیشتر می شنویم: برخی مدیران که به عشق خدمت، شبانه روز در حال کار و فعالیت هستند.
هدف هرچه باشد، بررسی‌های کاملاٌ علمی ثابت کرده‌اند که بدن در شبانه روز به خواب کافی نیاز دارد و اگر این اتفاق رخ ندهد، قطعاً تأثیر منفی خود را در کارایی فرد نشان خواهد داد. این موضوع البته به کم خوابی محدود نمی شود.
بر اساس همین تحقیقات، کار بیش از حد، حتی اگر ظاهراً فرد خواب کافی هم داشته باشد، باعث فرسودگی و در نتیجه کاهش کارایی فرد خواهد شد.
چقدر باید بخوابیم؟
نیاز افراد به خواب به عوامل مختلفی بستگی دارد، ولی در کل می توان گفت که اکثر افراد به 7 تا 8 ساعت خواب شبانه نیاز دارند. البته افرادی هم هستند که نیاز بدن آنها با 5 ساعت خوابیدن در شبانه روز هم جبران می شود، ولی کمتر از این رقم قطعاً طبیعی نیست. البته همان 5 ساعت هم فقط در مورد بعضی افراد صدق می کند.
از سوی دیگر، اگر شما 8 ساعت هم طی شب خوابیده باشید، ولی در طول روز همچنان احساس خواب آلودگی می کنید، بدانید که خواب شما کافی نبوده است.
نکته مهم در مورد نیاز بدن به خواب در شبانه روز، این است که شما نباید حساب هر روز را از روز دیگر جدا کنید، یعنی اگر شما امروز 2 ساعت کمتر از حد نیازتان خوابیدید، معنی آن این است که شما 2 ساعت خواب به بدنتان بدهکار هستید و فردا باید این 2 ساعت را پس بدهید.
بی خود هم به خودتان وعده ندهید که بدن خودش را با کمبود خواب سازگار می کند و با آن کنار می آید. وقتی شما دائماً کمتر از میزان مورد نیاز می خوابید، تمرکز، قضاوت، تصمیم گیری، زمان عکس‌العمل و بسیاری از عملکردهای دیگر شما در حالت اختلال باقی می ماند و تا وقتی این کمبود خواب را جبران نکنید، به همین صورت ادامه خواهد داشت.
دکتر محمدعلی شهاب‌الدین
