مخاطرات شغلی کارگران نساجی
چه کسی بافته‌های مرا رشته کرد؟
کارگران صنعت نساجی از زحمتکش ترین کارگران کشور هستند. آنها در شغل خود با عوامل زیان آور شغلی زیادی مواجه هستند که همین عوامل، انواع بیماری‌های شغلی را در آنها به وجود می آورد که معروف ترین آنها "بیسینوزیس" یا "تب گرد و غبار پنبه" است.
بیشترین گرد و غبار پنبه در مراحل حلاجی و شانه زنی پنبه در هوای محیط کار پراکنده می شود.
علاوه بر این بیماری، این کارگران در معرض ابتلاء به کاهش شنوایی در اثر مواجهه با صدا، اختلالات اسکلتی عضلانی در اثر وضعیت‌های بدنی نامناسب و جابه جایی دستی بار، عوارض مفصلی در اثر مواجهه با رطوبت بالای محیط کار و نیز تحریکات پوستی و تنفسی در اثر کار با مواد شیمیایی نیز هستند.
بیسینوزیس
واژه ی بیسینوز از یک کلمه ی یونانی Bysoss به معنی کتان نرم و لطیف مشتق می شود که مترادف آن در انگلیسی Flax می باشد.
بیسینوزیس یک بیماری مزمن ریوی است که در شروع، خود را با سرفه‌های مکرر نشان می دهد. به تدریج که مواجهه فرد با گرد و غبار پراکنده در محیط کار بیشتر می شود، شدت سرفه‌ها و تنگی نفس در کارگر بیشتر شده و گاهی حملاتی شبیه حمله ی آسمی برای وی پیش می آید. سیر بیماری مدت زمان زیادی گاه تا چند سال طول می کشد. علایم این بیماری را می توان در چهار درجه ی بالینی به صورت زیر تقسیم کرد :
مرحله ی یک:
کارگر در نخستین هفته ی کاری، گاهی احساس فشار در سینه دارد.
مرحله ی دو:
در این مرحله علاوه بر احساس فشار در سینه، اشکالاتی نیز در تنفس کارگر به وجود می آید.
مرحله ی سه:
علایم مرحله ی دو به مدت طولانی تکرار می شوند.
مرحله ی چهار:
علایم مرحله ی دو، کاهش ظرفیت تنفسی و نارسایی‌های تنفسی مشاهده می شود.
در مرحله ی یک و دو اگر مواجهه کارگر با گرد و غبار پنبه قطع شود، علایم بیماری نیز رو به بهبود می گذارند. در مرحله ی سه حتی اگر مواجهه قطع شود، مقداری از علایم در فرد باقی می ماند، اما از پیشرفت بیماری جلوگیری می شود. در مرحله ی چهار ممکن است، کارگر دچار نارسایی در قلب (نیمه ی راست قلب) شده و حتی با خطر مرگ مواجه شود. چنانچه فرد سیگار مصرف کند، بیماری او نیز شدیدتر خواهد شد.
گرد و غبار پنبه چیست؟
انجمن ایمنی و بهداشت کار آمریکا گرد و غبار پنبه را عبارت از "گرد و غبار ناشی از فرآیندهایی که روی پنبه انجام می شود و در هوای محیط کار پراکنده است" می داند. این گرد و غبار ترکیبی از کلیه ی مواد همراه پنبه (ریشه،غوزه، برگ و مواد معدنی که ممکن است در برگ ها و قسمت‌های مختلف پنبه در حین دوره ی رشد و برداشت گیاه پنبه جمع شده باشد) است. در بیشتر مراحل ریسندگی پنبه و پارچه بافی، این گرد و غبار‌ها تولید می شود، اما بیشترین گرد و غبار پنبه در مراحل حلاجی و شانه زنی پنبه در هوای محیط کار پراکنده می شود.
البته امروزه با ورود دستگاه‌ها و تکنولوژی‌های جدیدتر و نیز روشهای کنترلی گرد و غبار پنبه، از شدت پراکنده شدن گرد و غبار پنبه کاسته شده است. البته این وضعیت در کارخانه‌های قدیمی و دارای دستگاه‌های فرسوده هنوز هم مشاهده می شود.
کاهش شنوایی
کارگران صنعت نساجی در معرض صداهای یکنواخت ناشی از کار دستگاه‌ها بوده و چنانچه اقدامات کنترلی مناسبی صورت نگیرد، به تدریج میزان شنوایی خود را تا حد زیادی از دست خواهند داد. استفاده از گوشی‌های حفاظتی در این صنایع به علت وجود رطوبت بسیار زیاد، کارگران را با مشکلاتی مواجه می کند که باعث می شود، تمایلی به استفاده از این گوشی‌ها نداشته باشند.
کارگران این صنعت در ابتدای کار خود با افت شنوایی موقتی رو به رو می شوند که پس از پایان کار و قطع تماس با صدا، به تدریج این افت شنوایی برطرف می شود. در صورتی که مواجهه ی فرد با صدا ادامه پیدا کند و فرد نسبت به استفاده از گوشی‌های حفاظتی سهل انگاری کند، افت شنوایی موقت به افت شنوایی دائم تبدیل خواهد شد.
به همین دلایل می بایست کارگران صنایع نساجی را طبق برنامه‌های زمانی مشخصی حداقل سالی یک بار شنوایی سنجی کرد که در این مرحله اگر کارگری دارای افت شنوایی باشد، می باید تحت نظارت بیشتری قرار گیرد.
تحریکات پوستی و تنفسی
در برخی از فرآیندهای صنعت نساجی استفاده از برخی حلال‌ها و دیگر مواد شیمیایی می تواند، پوست دست و یا سیستم تنفسی کارگران را تحریک کند. در این مورد نیز استفاده از دستکش‌های مناسب و همچنین ماسک‌های تنفسی می تواند، فرد را از این تحریکات مصون نگه دارد. طریقه ی صحیح استفاده از این وسایل نیز باید به آنها آموزش داده شود.
استحمام بعد از پایان کار نیز به پیشگیری از تحریکات پوستی کمک زیادی خواهد کرد. همچنین این کارگران باید از خطرات موادی که با آنها کار می کنند آگاه شوند. رعایت نکات بهداشت فردی و به خصوص تمیز نگه داشتن البسه از نکات بسیار مهم دیگر است. استفاده از کِرم‌های حفاظتی نیز توصیه می شود. این کِرم‌ها در سه نوع پاک کننده ی ساده، دافع آب و دافع روغن‌ها و حلال‌ها از پوست دست محافظت می کنند.
معاینات پزشکی قبل از استخدام دوره ای و استفاده از تهویه‌های مطلوب در محیط کار به پیش گیری از شیوع بیماری‌های پوستی و تنفسی در این کارگران کمک زیادی خواهد کرد.
محمدرضا میرغلامی
