قرص آهن فقط با تجویز پزشک
در حالی که کمخونی، به‌خصوص کمخونی ناشی از فقر آهن یکی از اساسی‌ترین مشکلات زنان به‌خصوص در کشورهای جهان سوم تلقی می‌شود و با این‌که به گفته متخصصان، بیش از آن‌که مردم دنیا از پروتئین، قند و چربی آسیب ببینند، از فقر آهن آسیب می‌بینند، به‌تازگی محققان کشور دریافته‌اند چنانچه زنان سالم و آن گروهی که دچار کمخونی و فقر آهن نیستند در دوران بارداری به‌طور مرتب از قرص‌های مکمل آهن استفاده کنند، بیشتر در معرض فشار خون بالا و تولد جنین نارس قرار می‌گیرند.
بر اساس نتایج این تحقیقات که در مجله زنان و مامایی بریتانیا هم به چاپ رسیده، آهن اغلب برای مقابله با کمخونی در دوران حاملگی تجویز می‌شود، چرا که کمخونی اگر مهار نشود می‌تواند به زایمان پیش از موعد و تولد نوزادانی با وزن غیرعادی منجر شود، اما مطالعات نشان داده بسیاری از زنان قرص‌هایی مازاد بر نیاز مصرف می‌کنند.
در این مطالعه، محققان تاثیر قرص‌های آهن را بر زنان بارداری که میزان گلبول‌های قرمز خون آنها عادی بود(یعنی کم خونی نداشتند)، ارزیابی کردند. محققان این خانم های باردار را به دو گروه 370 نفری تقسیم کردند.
گروه اول روزانه 150 میلی‌گرم فروس سولفات که معادل 30 میلی گرم آهن است، مصرف کردند. گروه دوم قرص‌های بدون خاصیت که حاوی هیچ آهنی نبود، دریافت کردند.
دکتر سعیده ضیایی، دانشیار دانشکده علوم پزشکی تربیت مدرس و متخصص زنان و زایمان و نازایی، در مورد نتایج این مطالعات می‌گوید: شمار زنانی که فشار خون آنها بالا بود، در گروهی که قرص‌های آهن مصرف کرده بودند، بیشتر بود. نتیجه این تحقیق نشان داد فشار خون بالا می‌تواند هم برای زن و هم برای کودک دردسر‌آفرین باشد.
همچنین مصرف قرص آهن در دوران بارداری در زنان با هموگلوبین بیش از 2/13 گرم در دسی‌لیتر، آنها را در معرض خطر تولد نوزاد کم وزن قرار می‌دهد.
گرچه شواهد بی‌شماری وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف مکمل آهن به‌طور قابل توجهی آثار مثبتی بر وضعیت آهن زنان باردار به هنگام زایمان و پس از آن دارد، اما از سوی دیگر، تحقیقات جدید ارتباط سطوح بالاتر هموگلوبین را با افزایش خطر کوچکی جنین برای سن بارداری، مرده‌زایی، فشار خون ناشی از بارداری، محدودیت رشد داخل رحمی، وزن کم هنگام تولد، تولد پیش از موعد و مرگ موقع زایمان نشان داده‌اند.
تحقیقات محققان دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تربیت مدرس حاکی از آن است که مصرف مکمل آهن در زنان باردار با کند کردن جریان افت فیزیولوژیک غلظت هموگلوبین و هماتوکریت و فریتین در طی سه ماهه دوم بارداری، که احتمالاً با افزایش نامناسب حجم پلاسما مواجه هستند، به دلیل عدم رقیق شدگی مناسب خون و در نهایت صدمه به گردش خون رحمی جفتی، آنها را در معرض افزایش خطر تولد نوزاد کم‌وزن قرار می‌دهد.
به گفته دکتر ضیایی زنان بارداری که کم‌خون نیستند و تا حدی هم مبتلا به پرخونی هستند، اصلاً نیازی به قرص آهن ندارند و به این افراد فقط مصرف اسید فولیک و مولتی‌ویتامین‌ها را توصیه می‌کنند.
در حال حاضر حدود نیمی از زنان جهان مبتلا به کمبود آهن و یک چهارم زنان جهان مبتلا به کمخونی ناشی از فقر آهن هستند.
دکتر فاطمه قائم مقامی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران و متخصص زنان در رابطه با میزان آهن مصرفی زنان باردار می‌گوید: برای خانمی که هموگلوبین بین 11 تا 12 دارد، نیاز به آهن بسیار ضروری است. البته کسانی که هموگلوبین آنها 5/13 است نیازی به دریافت آهن ندارند و افت هموگلوبین در این افراد در دوران بارداری به حدی نیست که به آنها مصرف آهن را توصیه کنیم ولی متاسفانه بیش از نیمی از زنان کشور ما مبتلا به نوعی کم خونی هستند که در نتیجه آن هموگلوبین خونشان پایین‌تر از 11 تا 12 است.
در خانم‌هایی که هموگلوبین آنها 13 به بالاست، فقط مصرف اسید فولیک و کلسیم، به‌خصوص از شش ماهگی به بعد، بسیار ضروری‌تر از مصرف آهن است.
کسی که باردار می‌شود به علت افزایش حجم پلاسما هموگلوبینش رقیق می‌شود که همین امر کاهش هموگلوبین را نیز به همراه دارد، در نتیجه کسانی که کم خونی دارند، عوارض زایمان در آنها شامل تولد جنین نارس و زایمان زودرس به علت ایجاد هایپوکسی (فقر اکسیژن) است. به همین دلیل این زنان حتماً باید قرص آهن را از چهار ماهگی به بعد مصرف کنند، چون افزایش حجم خون از این زمان به‌وجود می‌آید و ترکیبات آهن از این به بعد به بهبود اختلالات گوارشی خانم‌ها کمک میکند.
سمیه شرافتی
