راهنمای تزریق انسولین در بیماران دیابتی
تمام بیماران دیابتی نوع 1 و 40 درصد بیماران دیابتی نوع 2 وابسته به تزریق انسولین هستند. دوز انسولین دریافتی باید با مقدار غذا و میزان فعالیت فرد تطابق یابد.
قبل از تطابق دادن انسولین موارد زیر باید مد نظر قرار گیرند:
- با شروع درمان با انسولین، به مدت حداقل 3 روز تا یک هفته، باید مقدار انسولین دریافتی، مقدار غذای خورده شده و نتیجه ی تست قند خون دو ساعت قبل و بعد از غذا و قبل از خواب در یک دفتر روزانه ثبت شود و ملاحظات مربوط هم، در کنار آن درج گردد (مثلاً تأخیر در خوردن ناهار، سرماخورگی ، خوردن یک میان وعده ی اضافی و ...)
با توجه به این که میزان قند خون 1-5/0 ساعت بعد از صرف غذا به ماکزیمم می رسد، باید تزریق انسولین طوری انجام شود که 1-5/0 ساعت بعد از صرف غذا، انسولین به اوج اثر خود برسد.
برای افراد دیابتی نوع 1 ، تست قند خون در روز به میزان 3 بار یا بیش تر توصیه می شود. سپس با مشورت با متخصص، دوز انسولین بر اساس مقدار کربوهیدرات غذا، مطابقت داده می شود.
قند خون در افراد دیابتی نوع 2، با ثبات تر از نوع 1 است و این افراد ممکن است به 2-1بار تست قند خون در روز احتیاج داشته باشند.
- باید برای قند خون یک مقدار هدف در نظر گرفته شود. توصیه می شودقبل از غذا محدوده ی قند خون 140-80 میلی گرم در دسی لیتر و قند خون موقع خواب 160-100 میلی گرم در دسی لیتر باشد.
- برای کنترل مناسب قند خون، باید به زمان اثر انسولین در بدن توجه شود. باید توجه داشت که تاثیر انسولین ممکن است از فردی تا فرد دیگر متغیر باشد و با دوز انسولین، محل تزریق، میزان ورزش، وجود آنتی بادی های ضد انسولین و دیگر فاکتورها تغییر کند. با توجه به این که میزان قند خون 1-5/0 ساعت بعد از صرف غذا به ماکزیمم می رسد، باید تزریق انسولین طوری انجام شود که 1-5/0 ساعت بعد از صرف غذا، انسولین به اوج اثر خود برسد.
جدول زیر زمان اثر انواع انسولین را نشان می دهد:
| نوع انسولین |
شروع اثر |
اوج اثر |
مدت اثر |
| 1- انسولین تند اثر: |
|
|
|
| لیسپرو |
30-15 دقیقه |
90-30 دقیقه |
5-3 ساعت |
| رگولار |
60-30 دقیقه |
4-2 ساعت |
8-6 ساعت |
| آسپارت |
5 دقیقه |
15 دقیقه |
4-3 ساعت |
| 2- انسولین متوسط اثر: |
|
|
|
| NPH |
2-1ساعت |
12-4 ساعت |
24-18 ساعت |
| لنت |
2-1 ساعت |
12-6 ساعت |
26-18 ساعت |
| 3 - انسولین طولانی اثر |
|
|
|
| اولترالنت |
6-4 ساعت |
16-10 ساعت |
48-24 ساعت |
| گلارجین |
6-4 ساعت |
24-6 ساعت |
بیشتر از 24 ساعت |
| 4- انسولین مخلوط |
|
|
|
| (50/50 و 70/30) |
60-30 دقیقه |
12-2 ساعت |
تا 18 ساعت |
در افراد سالم غیر دیابتی، بدن به دو صورت انسولین ترشح می کند: انسولین پایه و انسولین بعد از غذا. انسولین پایه در طول شبانه روز ، صرف نظر از این که فرد غذا خورده باشد یا نه، به مقدار اندک و به طور مداوم ( هر 11-9 دقیقه) ترشح می شود. این انسولین مسئول کاهش کتوژنز، کنترل لیپولیز، گلیوکونئوژنز و گلیسکوژنولیز و برداشت پایه ی گلوکز توسط بافت های محیطی است. انسولین های متوسط اثر و طولانی اثر موجود از این الگو پیروی می کنند.
تزریق مخلوط دو انسولین کوتاه اثر و متوسط یا طولانی اثر، در کنترل قند خون موثرتر است.
نوع دیگر، انسولین بعد از غذا است که در پاسخ به صرف غذا، بلافاصله و به مقدار بیشتر ترشح می شود و در فاصله ی 10 دقیقه بعد از غذا به اوج غلظت خود می رسد و در فاصله ی 4-2 ساعت هم به سطح پایه برمی گردد. انسولین های کوتاه اثر از این الگو پیروی می کنند. مقدار ترشح انسولین در افراد غیر دیابتی که وزن مناسب دارند، تقریبا 25 واحد در روز است.
در بعضی افراد دیابتی قند خون با دو تزریق انسولین در روز کنترل می شود، در حالی که در بعضی دیگر احتیاج به 4 تزریق در روز است. تزریق مخلوط دو انسولین کوتاه اثر و متوسط یا طولانی اثر، در کنترل قند خون موثرتر است.
گیتی بهدادی پور- کارشناس تغذیه
