از چشم ها مراقبت کنیم
هرگاه صحبت از بیمارى هاى خطرناک مى شود، فوراً به یاد پرفشارى خون ، کلسترول بالا ، بیمارى هاى عروق کرنر و... مى افتیم، در صورتى که بیمارى هاى مربوط به چشم، یکى از مهم ترین عواملى است که باعث شلوغى بیمارستان ها و کلینیک هاى پزشکى مى شود.
در این مطلب تعدادى از بیمارى هاى شایع چشمى را که بیشترین مورد نابینایى نیز مربوط به آنهاست، شرح می دهیم.
• استرابیسم (Strabismus)
یکى از شایع ترین مشکلات چشم به خصوص در کودکان است که اگر در دوران کودکى درمان نشود، به اختلال دید دائمى منجر خواهد شد. استرابیسم یا انحراف چشم(لوچی چشم)، اختلالى است که در آن چشم ها، وضعیت ناهمگونى نسبت به یکدیگر پیدا کرده و هر کدام از چشم ها در جهات مختلف نگاه مى کنند. در استرابیسم یکى از چشم ها مستقیم نگاه کرده و چشم دیگر به سمت داخل، خارج، بالا یا پایین منحرف مى شود.
استرابیسم دو نوع دارد:
انحراف داخلى چشم که "ایزوتروپى" نام دارد و انحراف خارجى که "اگزوتروپى" نامیده مى شود.
در نوع ایزوتروپى، انحراف چشم به سمت داخل بوده و بیشتر شیرخواران را مبتلا مى کند.
اگزوتروپى نیز در کودکان اتفاق مى افتد، زمانى که به دور خیره مى شوند که معمولاً با بیمارى، خستگى و چرت زدن شدت مى یابد.
استرابیسم کودکان در صورتى که به موقع درمان نشود، کاهش دید یا آمبلیوپى(تنبلی چشم) را به همراه خواهد داشت. آمبلیوپى را مى توان با بستن چشم تا حد کمى درمان کرد. البته اگر درمان آن به تاخیر بیافتد، کاهش دید دائمى شده و موفقیت درمان آن تا حد زیادى کاهش مى یابد.
خشکى شدید چشم، سردرد حین فعالیت چشمى و نداشتن دید مناسب به خصوص از یک چشم، از مهم ترین علائم استرابیسم است که در کودکان دیده مى شود.
مهم ترین راه پیشگیرى از چنین عارضه اى معاینه چشم در طول دوره شیرخوارى و سنین قبل از مدرسه است. در غیر این صورت با پیشرفت بیمارى تنها جراحى است که مى تواند کودک را از خطر کاهش دید نجات دهد.
• گلوکوم (آب سیاه چشم) (Glaucoma)
این بیمارى زمانى اتفاق مى افتد که به دلیل خارج نشدن مایع زلالیه، فشار داخل چشم بالا می رود و عصب بینایى آسیب مى بیند. گلوکوم یکى از خطرناک ترین انواع بیمارى هاى چشم است، زیرا هیچ گونه علامت خاصى ندارد و فرد هنگامى متوجه بیمارى خود مى شود که رشته هاى عصب بینایى کاملاً از بین رفته و دید به شدت افت پیدا کرده است.
آب سیاه دو نوع دارد که به نوع باز و بسته تقسیم مى شود:
در نوع باز، تخلیه زلالیه به کندى صورت مى گیرد که سبب تجمع آن و بالا رفتن سریع فشار داخل چشم مى شود. گلوکوم باز در ابتدا، علامت خاصى ندارد،ولى با پیشرفت بیمارى آرام آرام میدان بینایى محدود مى شود تا اینکه در مرحله ایى،فرد دیدش را کاملاً از دست مى دهد.
گلوکوم بسته بسیار پرعلامت است. در این نوع که با درد چشم، تهوع، سردرد، قرمزى چشم و تارى دید همراه است، فرد مى تواند در طول مدت کوتاه، بیمارى خود را درمان کند. البته اگر موفق به شناسایى بیمارى خود در مراحل اولیه شود.
بالا بودن سن، سابقه ابتلا به آب مروارید، نزدیک بینى و استفاده از داروهاى کورتونى از دیگر عوامل ابتلا به گلوکوم است که باید مورد توجه افرادى که شرایط فوق را دارند، قرار گیرد.
• آب مروارید(کاتاراکت) (Cataract)
آب مروارید از نظر علمى یعنى ایجاد هر نوع کدورت در عدسى چشم. تغییر در ساختار پروتئینى چشم که در اثر ضربه، مصرف برخى داروها، قرار گرفتن در معرض تابش مستقیم نور خورشید و بالا رفتن سن اتفاق مى افتد، مهم ترین دلیل کدر شدن عدسى چشم است.
سرعت ایجاد آب مروارید، نزد افراد مختلف فرق مى کند و حتى ممکن است بین دو چشم متفاوت باشد. آب مروارید هایى که با افزایش سن ایجاد مى شوند، طى چند سال به تدریج به وجود مى آیند. سایر آب مرواریدها که در اثر مواردى نظیر بیمارى قند ، مصرف کورتون و واردشدن ضربه بروز مى کنند، به سرعت طى چندین ماه پدید مى آیند که سریعاً نیز باعث کاهش دید مى شوند. معاینه دقیق و سالیانه در افراد زیر 50 سال و معاینه هر 6 ماه یک بار در افراد سالمند از مهم ترین راهکارهاى پیشگیرى از کاتاراکت به شمار مى رود.
• دژنراسیون ماکولا((Age-related Macular Degeneration (AMD)
یک بیمارى مزمن و پیشرونده که در افراد مسن دیده مى شود و شایع ترین علت کورى در جهان است. در این بیمارى، لکه زرد یا ماکولا که قسمت حساس به نور در شبکیه چشم بوده و مسئول دید مستقیم و کارهایى نظیر خواندن، نوشتن و رانندگى است، تخریب مى شود. این بیمارى درمان قطعى ندارد ولى با ایجاد تغییرات در رژیم غذایى و مصرف برخى از داروها مى توان از بروز آن جلوگیرى کرده یا به تعویق انداخت. پژوهش ها نشان مى دهد، مصرف مواد غذایى نظیر توئین، زیگزانتین و ویتامین هاى A، C و E خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا را تا حد زیادى کاهش مى دهد. یک سرى از تحقیقات نیز خبر از مفید بودن ماهى در حفاظت از چشم در مقابل دژنراسیون ماکولا مى دهد.
براى پیشگیرى از بروز این عارضه که بیشتر در افراد مسن بالاى 65 سال دیده مى شود، موراد زیر باید رعایت شوند:
*انتخاب یک رژیم غذایى سالم که در آن حداقل 5 واحد میوه و سبزى خورده شود.
*مصرف ویتامین هاى آنتى اکسیدانى نظیر ویتامین A، C و E که به مقادیر فراوان در اسفناج، ذرت، هویج، زرده تخم مرغ ، شیر، جگر، سویا، جوانه گندم و انواع کلم یافت مى شود،
*کنترل وزن براى جلوگیرى از چاقى و بیمارى هایى نظیر دیابت و فشار خون بالا،
*استفاده از عینک آفتابى و کلاه مناسب براى جلوگیرى از تابش مستقیم اشعه ماوراءبنفش خورشید به چشم،
*معاینه مرتب و پیگیر توسط چشم پزشک
بهاره مهرنژاد- روزنامه شرق
