با رایحه درمانى به استقبال نوروز برویم
استفاده از عطر و عصاره گل هاى خوش بو، ریشه در تاریخ اقوام و فرهنگ هاى باستانى دارد. در طول تاریخ، همواره تمدن هاى بزرگ و حتى جامعه هاى کوچک و قبایل بدوى از رایحه گل ها و گیاهان معطر و سایر مواد خوشبو در طبیعت به منظور حفظ سلامت و تقویت و تأمین قواى جسمانى و روحى خود و همچنین براى تسلط و نفوذ در انسان ها و نیروهاى طبیعت، در درمان هاى طبیعى استفاده مى کرده اند.
در مصر باستان از عصاره گیاهان معطر مانند گل سرخ، برگ درخت سدر، سرو کوهى، صمغ چوب صندل و کـُندُر و مواد معطر دیگرى مانند مشک عنبر، عود و ... براى مصارف آرایشى، حفظ بهداشت و سلامت عاطفى بهره مى گرفته اند. این مواد در آیین هاى مذهبى و مومیایى کردن اجساد مردگان نیز کاربرد داشته است. در هند باستان نیز گیاهان معطر در زندگى روزمره و در آیین ها و مراسم مذهبى جهت ارتقاى مدارج روحانى کاربرد داشته و از عطر گل هاى سرخ و یاسمن، و بخور صندل در معابد و مکان هاى مقدس استفاده مى شده است.
در دیگر کشورهاى باستانى مانند یونان و روم نیز استفاده از رایحه هاى طبیعى کاربرد فراوان داشته است. در این کشورها علاوه بر مصارف آرایشى و بهداشتى، از روغن هاى گیاهى براى معطر نمودن بدن، همچنین براى ماساژ درمانى و حمام ها و بخورهاى آرامش بخش جهت تقویت و حفظ انرژى و دستیابى به سلامت جسمانى و عاطفى بهره مى گرفته اند. در ایران باستان نیز علاوه بر موارد گفته شده، از انواع مواد معطر در مراسم آیینى - مذهبى و در عبادتگاه ها استفاده مى کرده اند.
برخى از انسان شناسان معتقدند که ظهور فرهنگ هاى باستانى را مى توان با تولد انواع آیین ها مرتبط دانست و جالب آن که استفاده از انواع رایحه هاى خوشبو نیز همزمان با پیدایش آیین ها متداول گردیده است. در مراسم و مناسک آیینى که براى پرستش خداوند یا برگزارى جشن هاى شکرگزارى و نیز شفاى بیماران برگزار مى شده است، سوزاندن مواد معطر بخشى از آیین ها بوده، که چنین کارى براساس این باور شکل گرفته که رایحه هاى معطر پخش شده در فضا، باعث تلطیف هوا، کسب انرژى هاى مثبت، و از بین رفتن انرژى هاى منفى و عوامل بیمارى زا مى گردد و حالتى از آرامش و خلسه روحانى و معنوى را در افراد به وجود مى آورد. به علت همین اثرات آرام بخش، رفته رفته زمینه هاى استفاده از مواد معطر در اجتماعات و خانواده ها همگانى شده است.
چگونگى اثربخشى رایحه ها بر سیستم هاى بدن
رایحه ها (عطر گل ها و سایر مواد طبیعى معطر)، گیرنده هاى عصبى بویایى را تحریک مى کنند و پیام هاى دریافت شده توسط این گیرنده ها (احساس بوى خوش) به منطقه «لیمبیک» در مغز مى رسد. در این منطقه پیام هاى بویایى درک و کدبندى شده و در حافظه مربوط به هر بو ذخیره مى شود و بر رفتار جسمانى و عاطفى ما اثر مى گذارد.
تأثیر بو بر سیستم هاى هورمونى و دفاعى
«بوها» مى توانند بر روند ساخته شدن هورمون ها، گرایش هاى شخصى، حرارت بدن، سطح هورمون ها، ساخته شدن انسولین، سوخت و ساز بدن، سطح هورمون استرس، هورمون هاى جنسى، سیستم دفاعى بدن، افکار و واکنش هاى آگاهانه اثر بگذارند. بوها با تحریک مغز، در ترشح انتقال دهنده هاى عصبى «نوروترنسمیترها*» باعث حالات روانى خاصى مى گردند. استفاده از مواد معطر در انسان احساس سلامت، سرخوشى و حالت خوشنودى و خرسندى به وجود مى آورد. این مواد مى توانند استرس و درد را کاهش دهند و باعث تعادل عاطفى شوند.
مواد خوشبو علاوه بر تحریک پیاز بویایى، به درون ریه ها رفته و به مولکول هاى اکسیژن مى چسبند و به تبع آن به درون خون راه یافته و باعث خود بهبودى و خود درمانى اعضا و بافت هاى بدن مى شوند.
علاوه بر اینها رایحه هاى معطر از طریق ماساژهاى موضعى پوستى به درون مایع بین سلولى زیرپوست نفوذ مى کنند و از این طریق وارد جریان خون می شوند؛ به اعضاى مختلف و سیستم هاى لنفاوى بدن مى رسند و بر سیستم دفاعى تأثیر مى گذارند.
امروزه روان شناسان، در درمان بیمارى هاى روانى، استفاده از روغن هاى گیاهى معطر را به شکل هاى مختلف توصیه مى کنند؛ حتى در درمانگاه ها و بیمارستان ها مواد خوشبو کننده فضا را به صورت اسپرى در هوا مى پاشند تا باعث آرامش و آسایش روانى بیماران شود.
رایحه درمانى، به طور طبیعى، انرژى هاى درمانى و شفادهنده بدن را به فعالیت واداشته و باعث سلامت جسمى و فکرى مى شود و از این طریق به کارایى بهتر و بیشتر ذهن و سیستم دفاعى کمک کرده و موجب بهبود کیفیت زندگى مى شود.
*NEUROTRANSMITTER : واسطه هاى الکتروشیمیایى میان سلول هاى عصبى
دکتر معصومه رفیقى مرند – روان شناس بالینى وپژوهشگر
