افزایش شیوع تب مالت
هر سال در آغاز فصل گرما و با افزایش میزان موارد گزارش بیماری‌های عفونی، از جمله تب مالت، به طور معمول بر هشدارهای متولیان بهداشتی هم افزوده می شود.
دکتر گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت، در دومین همایش کشوری تب مالت نکته ی جدیدی را بیان داشت که حاکی از افزایش میزان شیوع تب مالت (بروسلوز) در دو سال گذشته بود.
به گفته ی دکتر گویا، آمار سالیانه ی تب مالت در ایران تا سال 1368سیر صعودی و پس از آن تا سال 1379سیر نزولی داشته است که این روند از سال 1383دوباره رو به افزایش گذاشته است.
دکتر گویا با اعلام افزایش موارد تب مالت به 25 هزار مورد طی سال های اخیر توضیح داد که در نیمه ی نخست سال گذشته، ماهیانه 3 هزار مورد تب مالت به ثبت رسید که البته میزان بروز این بیماری بیش از موارد ثبت شده ی آن بوده است و اضافه کرد: در شرایط موجود، تب مالت هم از لحاظ محدوده ی جغرافیایی و هم از لحاظ تعداد موارد بیماری رو به افزایش است و بیشترین موارد گزارش تب مالت در سال 1385مربوط به استان‌های خراسان، آذربایجان غربی و کردستان بوده است.
تب مالت چیست؟
تب مالت یک بیماری مشترک انسان و دام محسوب می شود که بیشتر از طریق لبنیات به انسان منتقل می شود، اما دکتر محسن مشکات، مدیر کل بررسی و مبارزه با بیماری‌های دامی سازمان دامپزشکی کشور، معتقد است، نه تنها در ماه‌های اخیر، افزایشی از این بیماری وجود نداشته، بلکه در یک سال اخیر کاهش آمار ابتلا نیز مشاهده شده است.
دکتر مشکات این کاهش را، نه تنها در مورد دام های بیمار بلکه در رابطه با موارد انسانی درگیر با بیماری بروسلوز نیز می داند.
مدیر کل بررسی و مبارزه با بیماری‌های دامی سازمان دامپزشکی کشور در گفتگو با همشهری به روند صعودی- نزولی آمار این بیماری درسال های گذشته اشاره کرده و یادآور می شود: دررابطه با تب مالت، روال این بود که از سال 68 تا 75، بیماری روندی نزولی داشت و از حدود90 هزار مورد در سال 75 به حدود 16 هزار مورد رسید، اما اتفاقی که متاسفانه از سال 75 به بعد افتاد، افزایش شیوع تب مالت بود که تا سال 84 روندی تدریجی را طی کرد و به 25 هزارمورد رسید، اما خوشبختانه درسال 85 کاهش یافت و به 23 هزار مورد رسید و هم چنان که زمان می گذرد نیز انتظار کاهش وجود دارد.
بستنی‌های تابستانه، به دلیل شیر و خامه ی به کار رفته در آنها قابلیت انتقال تب مالت به انسان را دارند و با توجه به اینکه باکتری تب مالت در خامه و بستنی از ماندگاری طولانی برخوردار است، بستنی‌ها به عنوان یکی از منابع آلوده ی پنهان تب مالت به شمار می آیند، چرا که در فصل بهار و تابستان که در واقع فصل زایمان و شیردادن دام هاست، احتمال همه‌گیری تب مالت هم بیشتر می شود.
مشکل در واکسیناسیون
دکتر مشکات در مورد دلایل افزایش مجدد شیوع تب مالت پس از کاهشی که در سال 75 وجود داشت می گوید: شاید بتوان اولین عامل را در بهبود سیستم گزارش دهی پیدا کرد، به این معنی که به دلیل استفاده از تکنولوژی های جدید در سیستم اطلاع رسانی و درمان، تعداد مواردی که تشخیص و گزارش داده می شود، فزونی گرفته است و از دیگر دلایل آن می توان به پوشش واکسیناسیون در سال های اخیر اشاره کرد.
وی در توضیح نقایص واکسیناسیون در سال های گذشته می گوید: در تمام مواردی که از واکسیناسیون صحبت می شود، منظور واکسیناسیون دام هاست که آن هم از سال 68 تا 75 با افزایش همراه بود، ولی درسال 75 و با توجه به ایجاد مشکل در پوشش واکسیناسیون کشور، کاهش یافت که همین می تواند، دلیل فزونی گرفتن بیماری در آن سال ها باشد، اما خوشبختانه با پوشش مناسب واکسیناسیون در حال حاضر این مشکل برطرف شده و همین عاملی برای کاهش میزان موارد ابتلا خواهد بود.
گوشت‌های آلوده
به گفته ی دکتر گویا یکی دیگر از مشکلاتی که در ارتباط با افزایش شیوع بیماری تب مالت وجود دارد، ذبح و کشتار غیر بهداشتی دام است، در حالی که دکتر داوود امان اللهی، رئیس اداره ی آموزش و روابط عمومی سازمان دامپزشکی تهران، به همشهری می گوید:
در رابطه با شهرهای بزرگی مثل تهران، نظارت جامعی بر مراکز ذبح و عرضه ی محصولات دامی وجود دارد و ما در واقع مشکلی در رابطه با ذبح در کشتارگاه ها نداریم، زیرا بازرسی و نظارت در چندین مرحله انجام می گیرد و تمام مراکز به آزمایشگاه مجهز هستند.
در رابطه با ذبح غیر مجاز و قاچاق نیز چنان که در حاشیه ی شهر با آن روبرو هستیم، برخوردهای روزانه ای انجام می شود که به ضبط فرآورده های غیر مجاز منجر می شود؛ تا جایی که در سال گذشته حدود 3 میلیون از فرآورده های دامی خام ضبط و 192 مغازه هم پلمپ شده است.
با این حال دکتر امان اللهی می گوید: اما معتقدیم که هنوز برخی از کشتارهای غیر مجاز در شرایط غیر استاندارد انجام می شود که قادر به بیماری زایی بوده و هنوز کنترل نشده است.
دکتر مشکات در مورد انتقال بیماری از گوشت می گوید: چنانچه گوشت ها پس از ذبح به مدت 24 ساعت در سردخانه ی بالای صفر درجه نگهداری شوند، به علت کاهش دمای گوشت، عامل بروسلوز(تب مالت) در آن از بین می رود و این کار، عملی است که در تمام کشتارگاه‌ها صورت می پذیرد، بنابراین گوشت نقش چندانی در اشاعه ی بیماری ندارد و آن چیزی که باید تحت نظارت قرار گیرد، محصولات لبنی است.
بستنی با طعم تب مالت
دکتر علیرضا زالی که ریاست دومین همایش کشوری تب مالت را بر عهده داشت، با اشاره به نزدیک شدن به فصل گرما و استفاده ی زیاد از بستنی‌های تابستانه می گوید: بستنی‌های تابستانه، به دلیل شیر و خامه ی به کار رفته در آنها قابلیت انتقال تب مالت به انسان را دارند و با توجه به اینکه باکتری تب مالت در خامه و بستنی از ماندگاری طولانی برخوردار است، بستنی‌ها به عنوان یکی از منابع آلوده ی پنهان تب مالت به شمار می آیند، چرا که در فصل بهار و تابستان که در واقع فصل زایمان و شیردادن دام هاست، احتمال همه‌گیری تب مالت هم بیشتر می شود.
دکتر گویا نیز معتقد است که به منظور کنترل تب مالت در کشور، فعالیت واحدهای سنتی تولید لبنیات روستاها و عشایر کشور باید تحت کنترل قرار گیرد و در خصوص مراکز جمع‌آوری شیر در روستاها نیز باید امکانات کافی فراهم کرد.
وی همچنین خاطر نشان می کند که برای کنترل مطلوب تب مالت در کشور، توسعه ی کارخانجات لبنیات پاستوریزه با رعایت استانداردهای دقیق علمی و آموزش برای ارتقاء فرهنگ استفاده از لبنیات پاستوریزه به خصوص در بین روستاییان بسیار ضروری است.
بیماری دشوار
بروسلوز یا همان تب مالت یکی از بیماری‌های مشترک بین انسان و دام است که به صورت حاد یا مزمن عارض می شود. این بیماری در حیوانات موجب مشکل در دستگاه تناسلی و ادراری و در انسان هم معمولا باعث تب، تعریق، ضعف و بی حالی و کاهش وزن می گردد.
دکتر زالی می گوید: تب مالت انسانی بازتاب مستقیم تب مالت دامی است و کنترل نکردن آن در دام در واقع کنترل و پیشگیری از این بیماری را در انسان سخت تر می کند. باکتری تب مالت قدرت تهاجمی زیادی دارد و قابلیت نفوذ به پرده‌های مخاطی دهان، حلق، بینی، مخاط ملتحمه ی چشم و ریه‌ها را دارد.
دکتر گویا هم با اشاره به اینکه تب مالت بیماری سخت و دشواری است می گوید: نکته ی خیلی مهم در مورد تب مالت، دیر قابل تشخیص بودن آن است، به این صورت که این بیماری به سختی تشخیص یا اصلا تشخیص داده نمی شود و گاهی هم موارد تشخیص داده شده گزارش نمی شوند و به همین دلیل آگاه کردن پزشکان مراکز دولتی و خصوصی و آزمایشگاه های تشخیص بروسلوز در ثبت و گزارش این بیماری ضروری است.
دکتر گویا با اشاره به اینکه عدم آگاهی نسبت به این بیماری یکی از دلایل عمده ی عدم کنترل تب مالت است، می‌افزاید: هنوز روستاییان و عشایر کشور که بیشتر در معرض دام و ابتلا به تب مالت هستند اطلاعات اولیه در مورد این بیماری را ندارند و با توجه به اینکه تشخیص و درمان تب مالت سخت است، کنترل این بیماری نیاز به بودجه‌ای، حداقل 10 برابر بودجه ی فعلی دارد.
صدف کوه‌کن
