علم طب کار برای کارگران
در علم طب کار فقط فرد کارگر مورد نظر نیست، بلکه اعضای خانواده او نیز باید تحت پوشش درمانی قرار گیرند.
برخی بیماری‌ها به خصوص سرطان‌ها در خانواده‌هایی که سرپرست آنها با آزبست سر و کار داشته‌اند، دیده می شود و این در حالی است که بسیاری از کارگران در این شرایط جزء کارگران روزمزد و پیمانی محسوب می‌شوند و قوانین کار شامل حال آنان نمی‌شود.
چه بسا نظارتی که در کارخانه‌ها و صنایع انجام می‌شود، شامل کارخانه‌ها و صنایع درشت است و 80 درصد کارگران در کارخانه‌های کوچک و کمتر از 50 نفر کار می‌کنند.
حتی قانون تأمین اجتماعی شامل کارگاه‌های زیر 5 نفر نیست و معاینات ادواری هم حتی برای این کارگران انجام نمی‌شود و قانونی بر آنان حکمفرما نیست.
اگر چه از سال 1373 رشته طب کار نیز در دانشگاه علوم پزشکی تهران جای داده شد، اما اکثر این فارغ التحصیلان به دلیل نیاز آموزش در دانشگاه، جذب دانشگاه شدند و مابقی نیز به دلیل ابهام در تعریف ردیف شغلی سرگردان هستند. در حال حاضر قوانین نیز حمایت خود را از پزشکان طب کار دریغ میکند، به همین دلیل پزشکان طب کار در کشور حتی اگر در کارخانه‌ای مشغول کار شوند، دچار تضاد شغلی هستند.
پزشک طب کار از سویی خواستار حمایت از کارگر است و از سویی دیگر حقوق خود را از کارفرما می‌گیرد و این تضاد موجب می‌شود که هم کارگر و هم کارفرما نسبت به حقوق خود ناآگاه بماند.
آمار فقط در مورد کارگرانی موجود است که شامل پرداخت غرامت شده‌اند و آمار بیماری‌های شخصی و شایع اسکلتی و عضلانی که 60 تا 70 درصد جامعه جهانی کارگران با آن درگیرند، وجود ندارد.
این بیماری در ایران شدیدتر است، چون شرایط کاری در ایران سخت‌تر است و تمام تجهیزات پرخطر از کشورهای صنعتی و توسعه یافته به کشورهایی مانند ایران صادر می‌شود.
دکتر سوسن صالح پور، متخصص طب کار و بیماری‌های شغلی در این خصوص می‌گوید: متأسفانه مقوله طب کار در ایران بسیار مهجور افتاده و با محدود کردن آن به معاینات کارگری، به این رشته تخصصی پزشکی بسیار کم لطفی شده است.
متخصصین علم طب کار، پس از طی کردن 7 سال دوره پزشکی عمومی، با گذراندن آزمون دستیاری، مشابه سایر رشته‌های تخصص پزشکی وارد دوره ی دستیاری شده و سه سال کامل با انواع مشاغل و پروسه‌های کاری و عوامل زیان‌آور فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، روانی و ارگونومی در محیط های کاری و بیماری‌های ناشی از آنها، پیشگیری و درمان آن بیماری‌ها و نیز مباحثی چون آمار و اپیدمیولوژی، آموزش بهداشت و... به صورت تئوری و عملی آشنا می‌شوند.
حیطه ی فعالیت طب کار بسیار وسیع بوده و ماحصل آن سلامت نیروی کار و افزایش بهره وری و در نتیجه افزایش تولید است.
طبق مطالعات انجام شده تأثیرات اقتصادی بیماری و آسیبهای ناشی از کار، اثری قابل توجه بر روی میزان موفقیت یک سازمان دارد. به عنوان مثال با برقراری یک سیستم سلامت شغلی در یک سازمان، طی معاینات بدو استخدام، یک متخصص طب کار با شناختی که از ماهیت کار و توانایی‌ها و ظرفیت‌های مورد تقاضای کار دارد، می‌تواند کار مناسب فرد را پیشنهاد داده و در ضمن اعمال ملاحظات لازم با توجه به میزان سلامت و محدودیت‌های فردی، آن فرد را برای آن کار آموزش داده و کارآیی فرد در شغل مورد نظر را به حداکثر برساند.
سلامت می‌تواند با افزایش ظرفیت‌های فیزیکی مثل قدرت و استقامت، و همین طور ظرفیت‌های ذهنی مثل عملکرد شناختی و توانایی علت یابی باعث افزایش کارآیی فرد شود. تقریباً تمام مطالعاتی که رشد اقتصادی را با توجه به بهبود سلامت جامعه کاری بررسی کرده‌اند، شواهدی مبنی بر تأثیرات مثبت، قابل توجه و قابل اندازه‌گیری شاخص‌های سلامتی، بر روی سرعت رشد اقتصادی یافته‌اند.
اثرات وجود یک سیستم سلامت شغلی در سازمان:
مقابله با استرس شغلی :
تحقیقات نشان داده‌اند که حدود 90-60 درصد مراجعات به مراکز خدمات بهداشتی- درمانی، ناشی از استرس‌های مرتبط با کار بوده‌اند.
یک فرد در طول 24 ساعت به طور متوسط 8 ساعت، یعنی حدود 50 درصد از ساعات بیداری خود را تحت تأثیر عوامل روانی محیط کار خود می‌گذراند و این عوامل بر روی زندگی شخصی و خانوادگی وی نیز تأثیر گذارند.
در کشورهای صنعتی، کارفرماها برای کاهش استرس سرمایه‌گذاری‌های وسیعی می‌کنند تا از عوارض اقتصادی ناشی از آن بکاهند.
طبق مطالعات انجام گرفته، بیشترین بازگشت به سرمایه با کاهش استرس، کنترل دخانیات در محیط کار و بهبود تغذیه همراه بوده است.
غیبت از کار :
تیم سلامت شغلی با استفاده از دانش خود در زمینه ی غیبت از کار وبا بهره گیری از معیارهای سنجشی که در دست دارد، می‌تواند میزان غیبت از کار را در سازمان سنجیده و علل و مقادیر غیرطبیعی و خارج از استاندارد را درون سازمان تشخیص دهد و در جهت کاهش میزان غیبت مرتبط با بیماری‌ها و ناهنجاری‌های داخل سازمانی تلاش کند.
تنظیم شیفت‌های کاری:
با رعایت اصول علمی می‌توان شیفت‌های کاری را طوری تنظیم کرد که متناسب با افراد و محدودیت‌های فیزیکی و روانی آنها و فرهنگ آن جامعه باشد و بدین ترتیب بهره‌وری و تولید را افزایش داد.
به کارگیری اصول ارگونومی برای افزایش تولید و بهره‌وری:
علم ارگونومی، علم ایجاد تناسب بین کار و انسان است. با رعایت اصول ارگونومی در محیط کار از قبیل ایجاد تناسب در نور، صدا، دما، تجهیزات و ابزارآلات برای انجام کار، بسیاری از شرکت‌های معروف در دنیا توانسته‌اند تولید خود را چند برابر افزایش دهند.
اکثر ماشین آلات و تجهیزاتی که در صنایع و سازمان‌های اداری در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرند، برای اندازه‌ها و ابعاد بدن ایرانیان طراحی و ساخته نشده‌اند، بنابراین طبیعی است که کار با آنها نیازمند صرف انرژی و وقت بیشتر، و راحتی و بازدهی کمتر است.
لذا با برقراری نظام سلامت شغلی در یک سازمان، کارگران و کارمندان نهایتاً به سطح بالاتری از رضایت شغلی رسیده و خود را بیشتر متعلق به آن سازمان می‌یابند. وقتی احساس کنند که وجود آنها برای سازمانی که خدمت می‌کنند مهم تلقی شده و سیستمی پوپا و جاری جهت حفظ سلامت آنها طراحی و راه‌اندازی گردیده است، آنها نیز اهداف خود را با اهداف سازمان بیشتر هماهنگ و هم جهت نموده و در جهت افزایش تولید تلاش می‌کنند.
مریم غفاری
