علل یبوست و درمان آن
بیمار)
خانمی 25ساله هستم. از پنج سال پیش دچار یبوست شده‌ام که به مرور به شدت آن اضافه شده است. با وجود مراجعات مکرر به پزشک، فقط تا زمانی که دارو مصرف می‌کنم مشکلی ندارم و با قطع دارو مجدداً دچار یبوست می‌شوم. لطفاً مرا راهنمایی کنید و بفرمایید آیا لازم است تا آخر عمرم دارو مصرف کنم. آیا مصرف دارو ضرری ندارد؟
(آقای دکتر علی اکبر حاج آقا محمدی، فوق تخصص گوارش و کبد پاسخگوی سئوالات زیر می باشند.)
سئوال) آقای دکتر، لطفاً بفرمایید منظور از یبوست چیست و چه وقت می‌گوییم کسی مبتلا به یبوست شده است؟
پاسخ)
کسی که دفع سخت و طولانی داشته باشد یا احساس دفع ناکافی کند یا کمتر از سه بار در هفته دفع داشته باشد، می‌گوییم یبوست دارد. به عبارتی برای آن که بگوییم شخصی مبتلا به یبوست شده است، باید 2 یا بیش‌تر از نشانه‌های زیر را حداقل به مدت 3 ماه داشته باشد:
الف) زور زدن بیش از حد در حین اجابت مزاج
ب) مدفوع سفت و خشک
ج) احساس تخلیه ناکامل بعد از اجابت مزاج
د) دو بار یا کمتر عمل دفع در هفته
* چه عواملی موجب یبوست می‌شوند و چه عواملی آن را تشدید می‌کنند؟
یک سری بیماری‌ها موجب یبوست می‌شوند، مانند کم‌کاری تیروئید و کم‌کاری سایر هورمون‌ها، بیماری دیابت ، تومورها و سرطان‌های روده. عوامل شایعی که یبوست را تشدید میکند عبارتند از: نوع رژیم غذایی، نداشتن رژیم غذایی حاوی سبزی‌جات و میو‌ه‌ها، کم مصرف کردن مایعات و نداشتن فعالیت فیزیکی مناسب.
مصرف برخی از داروها مثل داروهای ضد فشارخون بالا و برخی داروهای پایین آورنده‌ی چربی خون هم در ایجاد یبوست موثرند.
شرایط فیزیولوژیکی مثل حاملگی و افزایش سن، تعدادی از بیماری‌ها که با کاهش حرکت همراه است مانند قطع نخاعی یا بیماری‌های عضلانی مثل دیستروفی عضلانی نیز از علل یبوست‌اند.
برخی بیماری‌های روده بزرگ که به جهت اختلال در حرکات روده بزرگ می‌باشد مثل بیماری روده ی تحریک‌پذیر، بیماری‌های مرتبط به عضلات کف لگن و بالاخره افسردگی از علل دیگر ایجاد یبوست هستند.
* روش درمان یبوست چیست و آیا تمام بیماران نیازمند مصرف دارو هستند؟
روش درمان براساس علت آن تعیین می‌شود. در ابتدا باید رژیم غذایی این افراد اصلاح شود. در صورتی که جواب مناسب گرفته نشد، از داروها و به ترتیب از داروهای بی ضرر، کم ضرر و داروهای محرک شروع می‌کنیم تا به نتیجه مطلوب برسیم. البته تمام بیماران نیازمند مصرف دارو نیستند.
تغییر در رژیم غذایی شامل توصیه به مصرف مواد غذایی پر فیبر مانند سبزی‌جات و افزایش مصرف میوه‌جات است. افزایش تحرک و فعالیت بیمار نیز توصیه می‌شود. در صورت امکان قطع داروهایی که منجر به یبوست می‌شود یا جای گزینی آنها با داروهایی که سبب یبوست نمی‌شوند، از راه‌های درمان است.
درمان کم‌کاری تیروئید و سایر بیماری‌ها باید انجام شود.
* عدم درمان یبوست چه پیامدهایی دارد؟ آیا تمام بیماران مبتلا به یبوست باید به پزشک مراجعه کنند؟
عدم درمان اولاً باعث مشغله فکری در بیمار می‌شود و بیمار دایماً فکر میکند که روده‌اش سالم نیست. دوماً باعث عوارضی مانند خونریزی ناشی از بواسیر و چکیدن خون از مقعد می‌شود که در طولانی مدت برای دستگاه گوارشی و روده‌ی بزرگ مضر است. حتی ممکن است باعث ایجاد سرطان روده نیز بشود. بنابراین با توجه به پیامدهای وخیم این بیماری، تمام بیماران باید بلافاصله بعد از بروز علامت‌های آن به پزشک مراجعه نمایند.
* مصرف خودسرانه‌ی داروهای شیمیایی جهت درمان یبوست چه عوارضی به دنبال دارد؟
با توجه به اینکه داروهای شیمیایی اثر سریع و فوری دارند، در درازمدت به روده‌ی بزرگ آسیب می‌رسانند. علاوه بر این که ممکن است دستگاه گوارش به این داروها عادت کند و دیگر جوابی به آنها ندهد. بنابراین به هیچ وجه این بیماران نباید خودسرانه دارو مصرف کنند.
دکتر علی اکبر حاج آقا محمدی- فوق تخصص گوارش و کبد
