در بسیاری از جوامع کنونی،‌اعتیاد به اشکال گوناگونی بروز کرده است. تا کنون اعتیاد به مواد مخدر، یکی از مشکلات بزرگ بهداشتی بوده، ولی امروزه اعتیاد به قمار، مسائل جنسی و اینترنت نیز به لیست مشکلات بهداشتی اضافه شده است.
بسیاری از عوامل دست به دست یکدیگر داده و فرد را به سمت اعتیاد سوق می دهند. اگر علت اعتیاد را فقر بدانیم، معتادان متمول را نادیده گرفته ایم و اگر بیسوادی را مطرح کنیم قشر معتادان تحصیل کرده را نادیده گرفته ایم. پس نمی توان به تنهایی یک عامل را علت ایجاد اعتیاد دانست. به همین دلیل امروزه اعتقاد بر این است که اعتیاد، معلول مشکلات جسمی، روانی و اجتماعی است. بنابراین به یاد بسپاریم:
هیچ کس از اعتیاد در امان نیست.

فشارهای روحی و بیماریهای روانی

ارتباط میان برخی بیماریهای روانی و اعتیاد مشخص شده است. به طور مثال فردی که از بیماری افسردگی شدید رنج می برد یا شخصی که رفتار ضد اجتماعی دارد، در معرض خطر اعتیاد است.
عدم توجه به رفع فشارهای عصبی-روحی منجربه انباشته شدن احساس اضطراب ونگرانی دائمی در فرد می شود. با بروز این حالت، زمینه استفاده از مواد اعتیادآور برای فرد به وجود می آید و این یعنی شروع اعتیاد.
بنابراین با تشخیص به موقع فشارهای روحی با بیماریهای روانی و درمان آنها می توان از احتمال آلودگی به مواد مخدر به میزان قابل توجهی کاست.

عوامل فردی

اگر همه عوامل به وجود آورنده اعتیاد مهیا باشد، باز در نهایت این خود فرد است که برای مصرف مواد تصمیم می گیرد. پس باید توانایی های فردی را ارتقا بخشید تا شخص بتواند در مواقع خطر، خود را از چنگال اعتیاد دور سازد. در بین عوامل فردی حفاظت کننده می توان از مهارت های زندگی یاد کرد. مهارتهای زندگی طیف وسیعی از توانائیها هستند که مسلح شدن به هر یک از آنها شخص را در مراحل مختلف زندگی یاری خواهد داد تا با قدرت بیشتری در برابر مشکلات مقاومت کند. این مهارتها عبارتند از : مهارت حل مشکل، قدرت تصمیم گیری، توانایی نه گفتن، هنر دوست یابی و ... که اگر امروز این مهارتها را به فرزندان خود نیاموزیم، فردا در غیاب ما، در مقابل اصرار دوستان، قدرت مقاومت نخواهند داشت.

سن بحرانی

چرا برخی از والدین از فرزندانشان در سنین کودکی با دقت بسیار پرستاری می کنند ولی در سنین پر خطر شانزده تا بیست و چهار سالگی آنها را در جامعه، بی دفاع رها کرده و تصور می کنند که آنها رشد کافی یافته و از هر گونه خطری به دورند؟
مشاغل سخت: مشاغل نیازمند به انرژی زیاد، همانند کارهای شبانه، نگهبانی در زمان طولانی و رانندگی بین شهری، بیش از سایر شغلها افراد را در معرض گرایش به مواد مخدر قرار میدهند.
شخصیت: بدنبال تربیت خانواده، این شخصیت کودک است که آینده او را می سازد. اگر ترسو، خجالتی، سرخورده یا بدون اعتماد به نفس باشد، احتمال گرایش او به اعتیاد نیز بیشتر خواهد شد. کنجکاوی و کسب لذت دو عامل عمده شروع اعتیاد در جوانان ایرانی است. تحقیقات نشان داده است که جوانها، عموماً برای ارضای حس کنجکاوی خود، لذت جویی، تفریح و تفنن، مصرف مواد اعتیاد آور را تجربه می کنند .

عوامل خانوادگی

خانواده های پر تنش: آمار افراد معتاد در خانواده های پرتنش که همیشه درگیر بحث و دعوا می باشند، بیشتر از سایر خانواده هاست. این خانواده ها باید از میزان تنش موجود بکاهند و آگاهی خود را درباره اعتیاد بیشتر کنند و راههای پیشگیری از اعتیاد را نیز بشناسند.
خانواده های بد سرپرست، بی سرپرست و تک سرپرست: در این خانواده ها به خاطر عدم وجود یکی از والدین و یا عدم صلاحیت آنان در تربیت فرزندان، احتمال بروز اعتیاد افزایش می یابد.
ارتباط کم رنگ عاطفی: وجود پیوندها و ارتباطات عمیق خانوادگی در پیشگیری از اعتیاد نقش بسزایی دارد و هر قدر این روابط به سردی بگراید ، خطر اعتیاد در محیط خانواده نیز افزایش خواهد یافت.
مهارت والدین در تربیت فرزندان: اگروالدین به مهارت های لازم در خصوص تربیت فرزندان خود تسلط نداشته باشند. هر گونه ضعف در تربیت، شکل گیری شخصیت آنان را دچار اختلال ساخته و این احتمال وجود دارد که روزی به مواد اعتیاد آور گرایش یابند. تربیت فرزندان بسیار وابسته، سرخورده، و ... هر کدام عواقب و خطرات بسیاری را به دنبال دارد.
وجود فرد معتاد در خانواده: حضور فرد معتاد در خانواده خطر بزرگی محسوب می گردد که تمام اعضا آن را تهدید می کند. وظیفه والدین این خانواده ها بسیار سنگین تر از سایرین است.
سهل انگاری در توجه به زنگهای خطر: مصرف سیگار یک زنگ خطر بزرگ برای مصرف مواد مخدر است که در صورت سهل انگاری و عدم برخورد قاطع، زمینه اعتیاد را فراهم می سازد.
عدم گفتگو پیرامون اعتیاد در خانواده: برخی خانواده ها برای جلوگیری از تحریک حس کنجکاوی در فرزندان خود، از مطرح نمودن مسائل و ارائه اطلاعات صحیح به آنها خودداری می کنند. اگر شما اطلاعات صحیح را به فرزندان خود ندهید، ممکن است اطلاعات غلط را از دوستان خود کسب کنند.
برخی والدین، شنونده خوبی نیستند: این امر باعث می شود تا فرزندان حرفهای خود را به دیگران بزنند در نتیجه توصیه های آنها را به راهنماییهای والدین خود ترجیح دهند.
اگر والدین الگوی صحیحی نباشند، فرزندان رفتارصحیح را نخواهند آموخت.

عوامل اجتماعی

در دسترس بودن مواد: اگر نزدیک به مکانهای تجمع معتادان با محلهای خرید و فروش مواد مخدر زندگی می کنید، باید بیشتر مراقب فرزندانتان باشید.
فقر و بیکاری: نداشتن تمکن مالی، منجر به بالا رفتن فشار های روحی و روانی می گردد.د ر نتیجه خطر اعتیاد را افزایش می دهد. هم چنین بیکاری نیز یکی از علل گرایش به مواد مخدر می باشد، چون با نداشتن مشغولیت ذهنی مفید و سازنده، شخص بیشتر به مواد مخدر تمایل می یابد.
عدم اطلاع رسانی جامع و کامل: عدم آگاهی جوانان و والدین از عوارض جسمی، روحی، و اجتماعی اعتیاد، همچنین نا آشنا بودن با راه های پیشگیری، از عوامل افزایش دهنده آلودگی افراد به مواد مخدر می باشند. ما والدین وظیفه داریم تا خطرات مصرف مواد و راه های پیشگیری از اعتیاد را بشناسیم و آنها را به جوانان خود بیاموزیم.
باورهای نادرست اجتماعی: برخی از اقوام، مصرف مواد مخدر را ناپسند نمی دانند. در نتیجه گرایش به مصرف مواد در میان آنها بیشتر است.
ضعف فرهنگ مشاوره: همان طور که قبلاً ذکر شد، فشارهای روحی و مشکلات حل نشده باعث بالا رفتن اضطراب و نگرانی های شدید در فرد می گردد. تا زمانی که شخص مشکل خود را حل ننموده است میزان اضطراب و تشویش درونی در او بالا می رود. حال وقتی فرد خود نمی تواند مشکلش را حل نماید، بهتر است از افراد متخصص و متبحر در این زمینه کمک گیرد. ولی متاسفانه هنوز مشاوره جایگاه واقعی خود را در زندگی فردی و اجتماعی ما پیدا ننموده است. در نتیجه مشکلات روحی-روانی که در ایتدا به راحتی قابل درمان است، به مرور تبدیل به معضلات عظیمی می گردند که درمان آنها بسیار مشکل و پیچیده خواهد شد.

امکانات تفریحی، فرهنگی، هنری و ورزشی

برای آن که نوجوانان و جوانان را از مواد مخدر دور سازیم، باید به فکر برنامه های جایگزین باشیم. جوانها به اقتضای سن و سالشان، کارهای پر هیجان و خطرناک را دوست دارند. اگر والدین روحیه جوانان خود را درک نکنند و آنان را دائماً به ماندن در منزل وادار کنند، احتمال گرایش به مواد مخدر را در آنها افزایش می دهند.
با فراهم ساختن امکانات تفریحی برای فرزندان خود می توان آنها را از گرایش به مصرف مواد مخدر دور ساخت. برنامه ریزی صحیح در خانواده که منطبق با نیازهای معقول و منطقی جوانان باشد، از گرایش آنها به مواد مخدر جلوگیری خواهد نمود. بهره برداری بهینه از سینماها، فرهنگسراها، کتابخانه ها، همچنین برگزاری مسابقات ورزشی ، فرهنگی و هنری منطبق با نیازهای جوانان، بخش عظیمی از اوقات فراغت آنها را به خود اختصاص خواهد داد، که بسیار موثر خواهد بود.
تشویق نوجوانان به فعالیتهای سالم و خلاق را نباید از یاد برد.

منبع: www.javanesalem.ir 

هوای قهوه‌خانه آکنده از دود قلیان و سیگار است و بوی انواع توتون فضای سنگینی را ایجاد کرده است. بیشتر تخت‌های چوبی توسط گروه‌های دو نفره یا چند نفره جوانان پر شده است. روی تمام تخت‌ها، قالیچه‌هایی با گل‌های سرخ‌رنگ پهن شده و دو پشتی کوچک نیز گذاشته شده است.
روی یکی از تخت‌ها سه پسر جوان توجه را جلب می‌کنند. یکی از آنها قلیان می‌کشد. دیگری استکان چایش را با خرما مزه مزه می‌کند. اما پسر سوم در حالی کتابی را در دست دارد، کلمات نوشته شده در کتاب را از نگاه می‌گذراند و به خاطر می‌سپارد اما دقایقی نمی‌گذرد که به تشویق دو جوان دیگر، کتاب را بر زمین می‌گذارد و نی قلیان را به لب‌هایش نزدیک می‌کند و دود‌ها را با ولع به درون ریه‌های خود می کشد. در بازدم حلقه‌های خاکستری دود در اطرافش پراکنده می‌شوند و او با نگاه مسیر حرکت حلقه‌ها را دنبال می‌کند. نی برای بار چندم و چندم به لب‌هایش نزدیک می‌شود، احساس می‌کند سرش سنگین شده است. دراز می‌کشد و چشمان را می‌بندد تا کمی آرام شود اما حالت تهوع امانش را می‌برد.
تخت‌های چوبی دقایقی پر و دقایقی خالی می‌شوند. جوانان و حتی میانسالان می‌آیند و می‌روند. طی چند ساعت صدها قلیان در دست مشتریان می‌چرخد. بعضی افراد برای چندمین بار تقاضا می‌کنند که قلیانشان «چاق» شود.
و حتی برای یک لحظه با خود نمی‌پندارند که همنشینی آب و آتش چرا؟
* توتون چگونه کشف شد
در سال ???? میلادی وقتی‌که کاشف بزرگ، کریستف کلمب، پس از ماه‌ها تلاش در کنار جزیره‌ای که امروز به کوبا مشهور است لنگر انداخت، با جهانی روبرو شد که تازگی‌های بسیاری برای او داشت. او و همراهانش در این جزیره ناشناس دیدنی‌های جدیدی مشاهده کردند. آنها دیدند« بومی‌ها لوله‌ای از برگ خشک گیاهی را که به هم پیچیده‌اند، در دست دارند. شبیه به لوله آتش بازی که اطفال در عید بازی می‌کنند. یک سر آن‌را آتش زده و سر دیگر را می‌مکند و دود آن‌را با هوا استنشاق می‌کنند. این استنشاق دود، یک نوع مستی و رخوت ایجاد می کرد و انسان خستگی را حس نمی‌کرد. این لوله‌ها را بومیان تاباکوس می نامیدند». به این ترتیب دریانوردان اسپانی اولین بار توتون را شناخته و به تقلید از بومیان به کشیدن آن پرداختند.
تاریخ قطعی ورود تنباکو به ایران را نمی‌توان تعیین کرد. ولی بی شک توتون و تنباکو همراه با دست‌اندازی پرتغالی‌ها به خلیج فارس (??? هجری قمری) به ایران وارد شده است. در هر حال طرز استفاده توتون و تنباکو در ایران تغییر یافت و ایرانیان لوازمی متناسب با ذوق خود برای کشیدن تنباکو ساخت.
وسیله‌ای که اروپاییان برای دود کردن به کار می‌بردند، عبارت بود از پیپ‌های کوچکی که از فلز یا سفال یک پارچه، ساخته می‌شد. در ایران این پیپ‌ها اقتباس شد و به صورت چپق‌های دسته بلند درآمد. علاوه بر چپق که تقلیدی از پیپ فرنگی بود، وسیله دیگری برای دود کردن تنباکو به نام قلیان توسط ایرانیان اختراع و ساخته شد.
* قلیان اعتیاد آور است
برخلاف اعتقادات و باورهای افراد قدیمی که قلیان را بی ضرر می‌دانستند، دود منتشره از قلیان حاوی مقادیر خیلی زیاد مواد سمی است که این مواد سمی سبب بروز سرطان ریه، بیماری‌های قلبی، عروقی و غیره می‌شود. ضمن اینکه نیکوتین قلیان نیز مانند سایر موارد دخانی، اعتیاد آور است.
میزان مونوکسید کربن فلزات سنگین و ترکیبات شیمیایی سرطانزا که از زغال یا موارد تشکیل‌دهنده قلیان متصاعد می‌شود به مراتب اثرات سوء بیشتری نسبت به سیگار دارد.
* انتشار بیماری‌هایی چون سل و هپاتیت از طریق قلیان
یکی از مسائل پرخطر در مورد قلیان که کمتر اهمیت داده می‌شود . انتقال بیماری‌های مختلف از طریق دهان و دندان آلوده به وسیله استفاده مشترک چند نفر از یک نی قلیان است که بیماری‌های مختلف مانند سل، هپاتیت و غیره را منجر می‌شود.
از سویی اسانس‌ها و عطرهای استفاده شده در تنباکوهای معطر و میوه‌ای نیز حاوی هزاران ماده سمی هستند. ضمن اینکه توتون و تنباکوهای استفاده شده در قلیان از نازل‌ترین و پست‌ترین تنباکوهاست.
* ردپای قلیان در تفریحات نوجوانان و جوانان
استفاده از قلیان در گذشته بیشتر به سنین بالا محدود می‌شد در حالی که در چند سال اخیر استفاده از قلیان بسیار افزایش یافته است و حتی نوجوانان نیز به کشیدن آن علاقه نشان می‌دهند.
این گرایش جوانان به قلیان باعث سودجویی عده‌ای نیز شده است. به‌گونه‌ای که تعداد زیادی از توتون‌های فروخته شده نازل و تقلبی شده است و نوجوانان و جوانان زمان بسیاری را به استفاده از این وسیله می‌گذرانند.

منبع:خبرگزاری فارس

موضوع اعتیاد در زنان یکی از مباحث جدی در کلیه ی سطوح علمی – تخصصی و نیز ملی و بین المللی است. اعتیاد در بین زنان از چند جنبه مورد توجه قرار گرفته است ، برای مثال:

1) آستانه ی تحمل زنان نسبت به اغلب مواد پایین تر از مردان است. برای مثال در مورد واکنش به الکل ، زنان تأثیرات شدید تری را نشان می دهند ، زیرا :

• وزن زنان کمتر از مردان است.

• الکل در زنان سریع تر از مردان به مغز می رسد.

• همچنین زنان در مقایسه با مردان نسبت به الکل تأثیر پذیرترند زیرا در معده ی آنان آنزیم کمتری نسبت به مردان برای تجزیه ی الکل وجود دارد. بنابراین، الکل دست نخورده تر به دستگاه گردش خون و مغز زنان می رسد. تقریبا چنین است که گویی الکل به درون تزریق شده باشد.

2) جالب است که بدانیم در مورد شروع و ظهور الکلیسم در بین زنان و مردان نیز تفاوت وجود دارد ، مردان معمولا در اواخر نوجوانی یا در خلال دهه ی بیست سالگی الکلیسم را نشان می دهند و به ندرت پس از چهل و پنج سالگی می گسار می شوند. اما زنان در سنی بالاتر از مردان این پدیده را نشان می دهند.

3) از آنجا که بسیاری از زنانی که مصرف کننده مواد هستند در سنین باروری قرار دارند، اثرات این مواد بر روی جنین در حال رشد مسئله ای جدی به شمار می آید. تحقیقات نشان داده است که کودکان مادران معتاد ، قبل از تولد به همان ماده ای که مادر معتاد است ، اعتیاد دارند.

4) ارائه ی خدمات بهداشتی ویژه ی زنان مصرف کننده ی مواد در کشورهای در حال توسعه یا وجود ندارد و یا محدود است.

5) جهت شروع درمان زنانی که دارای فرزند هستند ، یکی از دغدغه های جدی آنها مراقبت از فرزندان در حین دوره ی درمان است.

6) احساس گناه و شرمساری در حین درمان و اساسا برای شروع درمان ، در بین زنان به مراتب بیشتر از مردان است. به نظر می آید این موضوع انعکاسی از باورهای فرهنگی باشد که اعتیاد در مردان بیشتر پذیرفته می شود.

7) بخش عمده ای از زنان توسط همسرشان معتاد شده اند . علت این فرایند به نظر می آید به این شرح باشد :

• جلوگیری از نصایح و سرزنش های همسر.

• جلوگیری از متارکه و جدایی همسر.

• داشتن شریک و همدم برای مواقع مصرف مواد و حالات نشئگی.

• معتاد به علت علاقه به همسرش دوست دارد تا لذت نشئگی را نیز همسرش تجربه کند. به اصطلاح در این لذت با او شریک شود.

8) زنان غالبا در توزیع مواد مخدر شرکت کرده و گاه از کودکان در این راه استفاده می کنند.

9)  زنان برای درمان مشکلات مالی بیشتری را دارند و سرخوردگی های روانی بیشتری را تجربه می کنند.

10) زنان معتاد در مقایسه با مردان معتاد ، بیشتر مورد سرزنش قرار می گیرند و به همین دلیل به سرکشی از قوانین اجتماعی و جدایی از جمع گرایش دارند و در آنان نوعی خود ارزشی منفی وجود دارد.

مطابق دلایل بالا، اگرچه اعتیاد در پدر و مادر هر دو سبب متلاشی شدن فضای گرم خانواده است، اما اعتیاد مادر به مراتب آسیب بیشتری را به خانواده و جامعه وارد می کند.

www.tebyan.net