اغلب والدینى که قصد جدایى دارند، درباره واکنش فرزندانشان به طلاق و جدایى آنها نگرانند و مى خواهند بدانند آیا فرزندانشان سالم و شاد بزرگ خواهند شد
جامعه شناسان و روان شناسان تلاش دارند تا اطلاعات مفیدى را درباره تأثیرات طلاق بر بچه ها فراهم کنند. بخشى از عوامل مهم در رابطه با تأثیر طلاق بر بچه ها شناخته شده است. تحقیقات نشان مى دهد که تأثیر طلاق بستگى به سن بچه ها در زمان طلاق دارد. همچنین مى تواند به جنسیت و شخصیت بچه ها، میزان تعارض بین والدین و حمایت فراهم شده از سوى دوستان و خانواده بستگى داشته باشد.
* سن فرزندان
آگاهى زیادى درباره تأثیر طلاق بر بچه هاى زیر دو یا سه سال وجود ندارد. بچه هاى خیلى کوچک اگر طلاق رخ دهد احتمالاً زیاد رنج نخواهند برد. با این وجود، اگر رابطه و پیوند بین والدین و فرزند شکسته شود، مشکلاتى به بار خواهد آمد. والدین باید درباره نگهدارى از کودک به توافق برسند تا بچه ها در شرایط ناشى از تعارض و کشمکش بین آنها بزرگ نشوند.
* نوزادان
نوزادان ممکن است متوجه تعارض والدین نشوند، اما به تغییر وضعیت واکنش نشان مى دهند. نوزادان ممکن است اشتهاى خود را از دست بدهند یا دچار ناراحتى هاى گوارشى شوند.

*خردسالان

بچه هاى سه تا پنج ساله همواره فکر مى کنند که علت طلاق والدین شان هستند. براى مثال، آنها ممکن است فکر کنند که اگر غذاى خود را خورده بودند یا کارهایشان را به موقع انجام مى دادند، این امر اتفاق نمى افتاد. بچه ها در این سنین، ممکن است از تنها ماندن و رها شدن بترسند. آنها ممکن است رفتار کودکانه ترى از خود نشان دهند مثلاً ممکن است شروع به خیس کردن رختخواب خود کنند یا این که وقوع تغییرات را انکار کرده و افسرده و عصبانى شوند. با وجودى که آنها خواهان امنیت و در کنار یک بزرگسال بودن هستند ممکن است خود را نافرمان و پرخاشگر نشان دهند.
* بچه هاى دبستانى
بعضى از روان شناسان معتقدند کنار آمدن با طلاق والدین براى بچه ها در این سنین مشکل تر از بچه هاى پیش دبستانى و بچه هاى بزرگتر است. بچه ها در این سنین به اندازه کافى براى فهم طلاق بزرگ هستند و این قضیه را که در وضعیت خوبى به سر نمى برند، درک مى کنند اما آنها براى درک والدین یا کنترل و عکس العمل مناسب نشان دادن خیلى کوچک اند. آنها ممکن است آشفتگى، عصبانیت شدید یا تردید در تصمیم گیرى از خود نشان دهند. توانایى آنها براى فعالانه درگیر شدن در بازى ها و فعالیت با بچه هاى دیگر ممکن است به بهبود وضعیت آنها کمک کند. آنها ممکن است احساس طردشدگى از سوى والدینى که او را ترک کرده اند داشته باشند و ممکن است دچار سردرد و ناراحتى هاى گوارشى شوند.
* نوجوانان
نوجوانان ممکن است احساس خشم، ترس، تنهایى، افسردگى و احساس گناه را نشان دهند. اگر وظایف جدیدى مثل امور خانه یا مراقبت از خواهر و برادر کوچکتر به آنها محول شود احساس مى کنند بزرگتر شده اند. بعضى از نوجوانان ممکن است احساس کنند که حمایت والدین خود را از دست داده اند یا این که درباره توانایى شان براى ازدواج کردن و حفظ زندگى مشترک شان تردید کنند. نوجوانان ممکن است علت هاى منجر به طلاق والدین شان را بدانند. توانایى آنها در به خاطر آوردن تعارضات و استرس ناشى از طلاق ممکن است با توانایى آنها براى برخورد با تغییرات در خانواده آتى شان تداخل یابد. آنها همچنین ممکن است احساس کنند که تحت فشار هستند براى این که کدام یک از والدین را انتخاب کنند یا این که کدام یک از آنها را در طلاق مقصر بدانند.
* تأثیر جنسیت
یافته هاى محققان نشان مى دهد پسرانى که در کنار پدرشان و دخترانى که در کنار مادرشان بزرگ مى شوند، ممکن است بهتر از بچه هایى که در کنار والدین با جنس مخالف پرورش مى یابند عمل کنند. پسرانى که با پدرانشان زندگى مى کنند به نظر مى رسد کمتر پرخاشگر شوند. آنها همچنین مشکلات عاطفى کمترى نسبت به پسرانى که با مادرانشان زندگى مى کنند و تماس محدودى با پدرانشان دارند نشان مى دهند. همچنین دخترانى که در کنار مادرانشان بزرگ مى شوند مسئولیت پذیرتر مى شوند و به بلوغ فکرى بالاترى نسبت به دخترانى که در کنار پدرانشان بزرگ مى شوند مى رسند.
به رغم این مسائل انطباق پذیرى بچه ها با طلاق بیش از آن که به جنسیت و سن آنها رابطه داشته باشد به کیفیت رابطه آنها با والدین بستگى دارد.
* کمک به بچه ها براى انطباق با طلاق
با وجود ناراحت کننده بودن طلاق، با فرزندانتان در این زمینه صحبت کنید چراکه صحبت کردن درباره این موضوع رابطه شما را با آنها تقویت خواهد کرد. این قضیه همچنین به اعتماد آنها به شما کمک مى کند. دادن اطلاعات کلى وقتى با بچه هاى کوچکتر صحبت مى کنید کافى و مناسب است ولى بچه هاى بزرگتر از شما جزئیات بیشترى مى خواهند. آنها مى خواهند بدانند آینده شان چه مى شود. همچنین مى خواهند بدانند چه رابطه اى با هر دو والدین شان خواهند داشت. به نظر مى رسد مهمترین عامل براى حفظ آرامش روحى بچه ها، کاستن از مقدار و شدت تعارض و کشمکش بین والدین است. به حداقل رساندن تعارض و خصومت بین والدین بعد از طلاق مى تواند به رشد و آرامش بچه ها کمک کند. توافق بین والدین درباره چگونگى پرورش و تربیت بچه ها، همچنین دوست داشتن و مورد توجه بودن از سوى والدین، به آرامش بچه ها و احساس ارزشمند بودن آنها کمک مى کند. با وجود این که مراقبت و نگهدارى نوبتى والدین ممکن است مزایایى داشته باشد ولى گاهى بچه ها به این شیوه زندگى واکنش منفى نشان مى دهند. بچه هاى پیش دبستانى ممکن است احساس کنند که این یک نوع تنبیه است که از خانه اى به خانه دیگر مى روند. یا احساس کنند این به علت نافرمانى و نحس بودن آنها اتفاق مى افتد. بچه هاى بزرگتر ممکن است از این شیوه زندگى نفرت داشته باشند بخصوص اگر این شیوه نظم زندگى شان را به هم بزند. تعدادى از والدین در سرپرستى مشترک به این علت که با هم تماس دارند ممکن است نزاع هایى داشته باشند و این موجب رنجش بچه هاى آنها خواهد شد. نگهدارى مشترک و موفقیت آمیز نیاز به روابط عادى و همکارى والدین دارد که مسلماً این قضیه براى والدینى که با هم زندگى نمى کنند مشکل است. اگر سطح بالایى از تعارض و کشمکش بین والدین وجود داشته باشد مسلماً مراقبت مشترک به سود فرزندان نخواهد بود.
* رابطه خود را با فرزندتان حفظ کنید
مشارکت دائم والدین در زندگى بچه ها آشکارترین راه است که به بچه ها نشان دهید مورد توجه و با ارزش هستند. والدینى که در یک شهر و مکان دیگر زندگى مى کنند مى توانند با نوشتن نامه یا نامه الکترونیکى و برقرارى تماس هاى تلفنى، رابطه خود را با فرزندشان حفظ کنند. بچه ها در همه سنین درباره این که والدین دوباره با هم زندگى خواهند کرد خیال پردازى مى کنند. این امر بویژه ممکن است وقتى والدین با هم به طور موفقیت آمیزى از فرزند خود مراقبت مى کنند تشدید شود. بنابراین بهتر است فرزندانتان را از این که طلاق گرفته اید آگاه کنید و به آنها بفهمانید که زندگى مشترکتان پایان یافته است. در صورت امکان، تغییرات بعد از طلاق را که بر زندگى فرزندانتان اثر خواهد گذاشت محدود کنید. براى مثال تلاش کنید تا فرزندانتان در همان مدرسه و محل زندگى خود باقى بمانند.
با فرزندانتان درباره نگرانى هایتان از طلاق صحبت کنید. این موضوع به آنها کمک خواهد کرد تا بفهمند چه چیزى اتفاق افتاده است. شیوه هاى مثبت کاهش استرس را به کار گیرید. براى مثال ورزش کنید، غذاهاى مغذى بخورید، اوقاتى را با دوستانتان صرف کنید یا به امورى که مورد علاقه تان است سرگرم شوید. همچنین براى کاهش استرس فرزندانتان، آنها را وادار کنید تا براى مثال با دوستانشان بازى کنند یا یک سرگرمى جدید بیابند، به یک باشگاه بپیوندند، مطالعه کنند و یا با هم به پیاده روى بروید.
با فرزندانتان مهربان اما محکم و منضبط برخورد کنید. احساس خشم آنها را بپذیرید. کمک کنید آنها شیوه ها و راه هاى قابل قبول بیان عصبانیت را بدون آسیب زدن به خودشان، سایر افراد، حیوانات و اموال نشان دهند. محبت و عشق خودتان به فرزندانتان را نشان دهید اما با این حال مقرراتى را در رابطه با پرخاشگرى و رفتارهاى نامناسب فرزندانتان اعمال کنید.
دوستان، بزرگترها و اعضاى خانواده مى توانند حمایت عاطفى و تکیه گاهى براى بچه ها فراهم کنند. آنها مى توانند به آنها مهارت ها و فعالیت هاى جدید بیاموزند و به عنوان الگوهاى نقشى عمل کنند. همچنین مى توانند به بچه ها بفهمانند که مهم و با ارزش هستند. مشورت با مددکاران اجتماعى، روان شناسان، روان درمانگران خانواده، یا روانپزشکان مى توانند به بعضى از بچه ها براى سازگار شدن با طلاق والدین کمک کند.
در اغلب موارد چندین سال طول مى کشد تا بچه ها با طلاق والدین شان کنار بیایند. از طریق محبت کردن، تفاهم و حفظ تماس نزدیک و صمیمانه با فرزندانتان به آنها کمک خواهید کرد تا با این موضوع کنار آمده و شخص خلاق تر و مفیدى شوند.

منبع:روزنامه ایران

معمولاً قبل از اعلام خبر طلاق خانواده ها دوره اى پر تنش را پشت سر مى گذارند. به همین خاطر حتى اگر بچه ها به طور دقیق و جدى در جریان تصمیم والدین خود قرار نگرفته باشند احساس مى کنند که وضعیت خانوادگى کاملاً به هم ریخته و از این موضوع به شدت رنج مى برند. بنابراین کارشناسان مسائل خانوادگى توصیه مى کنند پدر و مادر قبل از جدایى باید همه چیز را به صورت کامل براى فرزندان تشریح کنند. بهترین حالت هم این است که بچه ها و پدر و مادر دور هم جمع شوند و سپس درباره دلایل جدایى صحبت شود.
*آینده را روشن کنید
به اعتقاد کارشناسان، فرزندان از دوران کودکى تا رشد همواره به ثبات نیاز دارند. از آنجا که طلاق، عادات زندگى شان را به شدت تغییر مى دهد والدین باید زندگى روزانه آنها را در آینده تا جایى که ممکن است برایشان شفاف کنند. باید با کودکان درباره جنبه هاى گوناگون و ملموس زندگى صحبت کرد: اتاقى که او در آینده خواهد داشت، مدرسه اى که خواهد رفت و ... همچنین توضیح زمان نوبتى بودن او با پدر و مادرش نیز مهم است. کودک باید بداند چه زمانى با پدرش خواهد بود و چه زمانى با مادرش. در این میان پدر و مادر نباید مناسبت هاى گوناگون را هم فراموش کنند. بنابراین باید براى فرزندان توضیح دهند که پس از طلاق والدین، مراسم تولد، میهمانى رفتن و حضور در محافل مختلف خانوادگى و اجتماعى چطور خواهد بود. به خاطر داشته باشید که این مناسبت ها براى کودک بسیار اهمیت دارند. در بچه هاى بزرگ تر و بویژه نوجوانان وضعیت اندکى متفاوت است. همه چیز به روابط بچه ها و والدین بستگى دارد و معمولاً بچه ها خود تصمیم مى گیرند که با پدر باشند یا با مادر. اما درباره آنها نیز طلاق به معناى این نیست که دیگر قاعده وقانونى برایشان وجود نخواهد داشت. طبیعى است که یک نوجوان از اختیارات بیشترى براى انتخاب شخصى که با او زندگى کند (پدر یا مادر) برخوردار است. اما حواس تان باشد که انتخاب او براساس آسانگیرى والدین و رفتن نزد آن شخصى که سهل گیر و سهل انگار تر است، نباشد.
* پدر و مادر از یکدیگر با احترام یاد کنند
گاهى اوقات اختلاف بین والدین به حدى است که هیچ نوع بخشش و گذشتى از خود نشان نمى دهند.این خصومت و کینه مى تواند نخستین اقدام ها براى آماده کردن بچه ها و توضیح و درک مسائل را براى آنها بسیار دشوار و پیچیده کند. پس بهترین کار این است که پدر و مادر در برابر بچه ها از یکدیگر بدگویى و انتقاد نکنند و اطرافیان نیز به هیچ عنوان اجازه بدگویى از پدر و مادر نداشته باشند.
از سوى دیگر باید توجه داشت کار مهمى که انجام آن همیشه ساده نیست این است که سعى کنیم مرد و زن را از نقش پدر و مادر بودن شان متمایز کنیم. مرد یا زن ممکن است اشتباهاتى دربرابر یک فرد بزرگسال دیگر داشته باشند، اما باید نقش پدر و مادرى او را محترم شمرد. چرا که او همچنان مى تواند پدر یا مادرى خوب براى فرزندان باشد. طبیعى است که وقتى روند طلاق به راحتى پیش نمى رود و با مشکلاتى همراه است فرد، همسر خود را به باد انتقاد مى گیرد. حال آن که توصیه مى شود سعى کنید مشکلات تان را با دوستان خود در میان بگذارید و نه با فرزندان تان. گاهى اوقات رعایت کردن این موضوع بسیار دشوار است، اما پدر و مادر حتى اگر مى خواهند زندگى خود را با زن و مرد دیگرى آغاز کنند باید نشان دهند که بچه ها همچنان محور زندگى آنها هستند و این موضوع را نه فقط در کلام، بلکه باید در عمل نیز ابراز دارند و نشان دهند عوامل بسیار محکم عاشقانه در رفتار آنها نیز وجود دارد.
*تأثیر منفى طلاق بر تحصیلات
مطالعات نشان مى دهد جدایى والدین تأثیرات بسیار زیانبار و مختلفى براى بچه ها به ویژه در زمینه تحصیل آنها دارد. از سه دهه گذشته آمار طلاق در دنیا همواره رو به افزایش بوده است. در این میان کودکان نیز از این تغییرات در امان نبوده و متأسفانه خیلى بیشتر از آن چیزى که تصور مى شود آسیب دیده و مى بینند.
از این رو جدایى والدین تا قبل از رسیدن بچه ها به سن قانونى، بین ? ماه تا یک سال تحصیلى به آنها لطمه مى زند.
مطالعات نشان مى دهد در خانواده هاى مرفه وتحصیلکرده، طلاق والدین آمار مردود شدن بچه ها در امتحانات پایانى سال را بیش از دو برابر افزایش مى دهد.
در خانواده هاى کارگرى و بویژه خانواده هایى که مادر خانواده سواد ندارد، از هر دو بچه یک نفر ترک تحصیل مى کند. همچنین در این خانواده ها فقط ? درصد بچه ها به دانشگاه مى روند.
در خانواده هاى کارمندى که مادرى با سواد حضور دارد ?? درصد بچه هاى طلاق قبل از دریافت دیپلم مدرسه را ترک مى کنند که این رقم در خانواده هاى منسجم ?? درصد است.
البته هنوز به دقت مشخص نیست که آیا این شکست هاى تحصیلى ناشى از جدایى والدین و ضربه ناشى از طلاق است یا جو خانوادگى متشنج پیش از جدایى، اما به هر حال آنچه مسلم است طلاق موضوعى صرفاً مربوط به بزرگ ترها نیست و همیشه فرزندان را نیز به شدت تحت تأثیر قرار مى دهد که باید به این موضوع ها نیز توجه جدى داشت.

منبع:روزنامه ایران

 طلاق یکی از بزرگ ترین معضلات جامعه است که آینده فرزندان را به خطر می اندازد.باتوجه به این که فرزندان، نیازمند عنایت و محبت والدین می باشند و خانه را تنها مامن و پناهگاه خویش می دانند پس از طلاق والدین، بیشترین آسیب را می بینند.
یکی از بچه های طلاق می گوید: از دغدغه های دوران با هم بودن پدر و مادرم راحت شدم، ولی احساس ترحم و نگاه های منفی دیگران بیش از همه چیز مرا رنج می دهد.
یکی دیگر از بچه های طلاق نیز می گوید: محبت و عاطفه پدر و مادر، در کنار هم بودن خانواده و حضور در کانون گرم خانوادگی را نمی توان با هیچ چیز دیگر عوض کرد.مادر یکی از بچه های طلاق عنوان می کند: فرزندم، پس از جدایی من و همسرم، دچار افت تحصیلی و افسردگی شدیدی شده است. نمی دانم چگونه با او رفتار کنم!
یک کارشناس مشاوره و مددکار اجتماعی در این باره می گوید: اگر والدین بدانند که طلاق و جدایی چه محرومیتی را برای فرزندان پدید می آورد هرگز به انجام این کار راضی نمی شوند.
«بهرام چاهی» می افزاید: طلاق، معضلی اجتماعی است که صدمه و زیان آن در ابتدا متوجه جامعه کوچک خانواده و سپس کل جامعه خواهد شد.
وی بیان می کند: در جوامعی که طلاق رشد بالایی دارد، نه تنها فرزندان در معرض آسیب های اجتماعی بیشتری قرار دارند بلکه، محیط زندگی برای همه ناامن خواهد شد.وی خاطرنشان می کند: پذیرفتن جدایی برای فرزندان بسیار مشکل است و عقده هایی غیرقابل تحمل و توام با نفرت ر ا در آنان به وجود می آورد.
«چاهی» می گوید: بیشتر فرزندان طلاق به افت تحصیلی یا ترک تحصیلی، مصرف الکل و مواد مخدر، گرایش به برقراری رابطه جنسی، پرخاشگری، افسردگی و... دچار می شوند.وی می افزاید: کودکان پس از طلاق به حمایت عاطفی بیشتری نیاز دارند. بنابراین، پدر یا مادر که سرپرستی آن ها را به عهده می گیرد، باید برای نگهداری و مراقبت فرزندان خود از تکنیک های موثر و علمی استفاده کند.وی بیان می کند: فرزندان طلاق از نظر اجتماعی با پیوستن به جمع، احساس متفاوت بودن می کنند و بر این باورند که هیچ کس آن ها را درک نمی کند.
وی عنوان می کند: فرزندان طلاق متناسب با سن خود، در معرض آسیب های اجتماعی فراوانی قرار می گیرند و نوجوانان بیشتر از کودکان دچار این آسیب ها و مشکلات می شوند.یک روان شناس در این باره می گوید: حمایت های کافی بعد از طلاق و ایجاد یک محیط امن و کم خطر می تواند تا حدودی از پیامدهای منفی آن جلوگیری کند.«زهره سلیمی» می افزاید: افرادی که مسئولیت برعهده گرفتن فرزندان طلاق را دارند، باید با  آگاهی و براساس اطلاعات صحیح و کامل با آن ها رفتار کنند.
وی تصریح می کند: مادر یا پدری که مسئولیت نگهداری فرزندش را به عهده می گیرد.
باید مشکلات و درگیری های گذشته را جبران و در خانه کانون گرمی را مهیا کند تا فرزند به فکر گریز از خانه و... نباشد.
وی عنوان می کند: فرزندان طلاق نیاز به مراقبت های ویژه مشاوره خانوادگی، کلاس های آموزشی، حمایت های عاطفی و... دارند و پدر و مادر باید فرزندان شان را از این امکانات بهره مند کنند.
یک استاد دانشگاه در این باره می گوید: ازدواج زودرس، فقر فرهنگی و... از دلایل آمار بالای طلاق به شمار می رود.
«علی بازخانه ای» می افزاید: اگر مسئولیت فرزندان طلاق بر عهده افرادی ناآگاه قرار گیرد آن ها از تربیت و پرورش صحیح بی بهره خواهند ماند.
وی تصریح می کند: برخی فرزندان طلاق به دلیل نبود کانون گرم خانواده، در سطح اجتماع نسبت به قوانین دچار موضع گیری می شوند و به دنبال استعمال مواد مخدر، ارتکاب جرم و جنایت، قاچاق و بزهکاری می روند.
به گفته وی بیشترین جرمی که در بین فرزندان طلاق دیده می شود و آمار بالایی دارد، سرقت است.
وی تاکید می کند: نگهداری فرزندان طلاق توسط افرادی خبره و  آگاه ،مسئولیت پذیر، آشنا با تکنیک های روان شناختی و... از آسیب های شدید و جدی موثر است.یک کارشناس علوم تربیتی و مدیر مهدکودک نیز در این باره می گوید: به دلیل این که بچه های طلاق در محیط پردغدغه و پرتنش روحی قرار می گیرند سطح گوشه گیری، پرخاشگری و انزواطلبی در آن ها بیشتر از بچه های عادی است.
«فروغ رسایی» می افزاید: به طور معمول، بچه های طلاق به علت ترحم و دلسوزی های بی جا و ناخواسته دیگران، اعتماد به نفس خود را از دست می دهند، کمتر قدرت تصمیم گیری دارند و به بیان عقیده خود نمی پردازند.
به گفته وی برقراری ارتباط نزدیک و عاطفی، پرکردن اوقات فراغت، ایجاد محیط آرام و بی دغدغه و توجه کافی به نظرها و خواسته های فرزندان طلاق، تا حدودی در رفع مشکلات آن ها موثر است.

منبع:روزنامه خراسان

چندى پیش به دعوت معاونت پژوهشى و تربیتى دانشکده تعلیم و تربیت دانشگاه تربیت مدرس اینجانب براى جمعى از خانم‌هایى که مسئولیت آموزشى داشتند پیرامون “چگونه مى‌توان از طلاق جلوگیرى کرد؟” مطالبى را ارائه دادم، در متن سخنرانى پیاده شده که به نظر خوانندگان فکور و فهمیده روزنامه رسالت مى‌رسد، 9 صفت ویژه براى رفع طلاق خطاب به خانم‌ها بیان گردیده که در حقیقت این 9 صفت مربوط به همه همسران و شوهران مى‌باشد. باشد که مورداستفاده قرار گیرد.