نویسنده: عظیم جان ابادی
|
چهارشنبه 87/2/25 ساعت 2:58 عصر
|
راهنمای پیشگیری و درمان استئوپروز
مقدمه:استئوپروز شایعترین بیماری متابولیک استخوانی و یک بیماری همه گیر در جمعیت است. این بیماری یک عامل خطر ساز مهم برای شکستگی های پاتولوژیک بوده که موجب تحمیل مورتالیتی و موربیدیتی و هزینه های اضافی به جامعه انسانی می گردد.
مطالعات اپیدمیولوژیک متعدد در رابطه با استئوپروز در نقاط مختلف دنیا انجام گرفته است . مطابق این برآوردها حدود 75 میلیون نفر در اروپا، ژاپن و آمریکا مبتلا به استئوپروز هستند. به عنوان مثال 30% زنان آمریکایی در سنین پس از منوپوز، 87% زنان بالاتر از 70 سال استرالیایی و 50% زنان تایوانی در این سن با مشکل بروز استئوپروز روبرو هستند. همچنین میزان تراکم معدنی استخوان در نژادهای آسیایی و قفقازی پایین تر از سایر نژادها بوده است. این مسئله که با کوچکتر بودن جثه این افراد توجیه شده ، سبب بروز بیشتر شکستگی های لگن در آسیا گردیده، بنحوی که 30% از تمام این شکستگی ها در ناحیه آسیا اتفاق می افتد.
مطابق برآورد سازمان بهداشت جهانی(WHO) در سال 2050 حدود 530 میلیون زن و مرد بالای 65 سال در آسیا زندگی می کنند. بر این اساس پیش بینی می شود این افزایش جمعیت در کنار سایر عوامل خطر ساز نظیر فقر غذایی کلسیم، کمبود ویتامینD و زندگی کم تحرک، استئوپروز را به صورت یکی از مهمترین معضلات بهداشتی این جوامع در آورد.
با توجه به تبعات ناشی از شکستگی لگن که در 20% موارد در طی سال اول منجر به مرگ می شود و در 50% موارد نیز هرگز توانایی قبل از شکستگی حاصل نخواهد شد،اهمیت پیشگیری و یا به تاخیر انداختن ایجاد پوکی استخوان بیش از پیش روشن میگردد. طرح جامع پیشگیری، تشخیص و درمان استئوپروز در کشور که توسط مرکز تحقیقات غدد درون ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران و با مشارکت وزارت بهداشت؛ درمان و آموزش پزشکی در حال اجراست، به بررسی وضعیت بیماری و همراهی عوامل خطر ساز درجمعیت تحت بررسی در پنج استان با شرایط اقلیمی متفاوت پرداخته و سعی در ارائه برنامه ای جهت پیشگیری ، کنترل و درمان این بیماری درسطح کشور دارد.
مطلبی که پیش رو دارید بخش اول از راهنمای پیشگیری و درمان استئوپروز است .
چکیده مطالبپوکی استخوان بیماری ای بی سر و صدا است که تهدید جدی برای سلامت سالمندان بوده و بار مالی سنگینی را به دوش آنان تحمیل می نماید. پوکی استخوان اگر چه عموماً قابل پیشگیری و درمان است، لیکن اولین تظاهر بالینی آن معمولاً شکستگی استخوانی است که بعضاً نیز به ناتوانی و زمین گیر شدن بیمار می انجامد. پیشگیری ، تشخیص و درمان پوکی استخوان باید جزء لاینفک برنامه مراقبت های اولیه بهداشتی و درمانی، به ویژه در خانم های یائسه در معرض خطر باشد. این مطلب که بر اساس نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل پژوهشهای اخیر، تهیه گردیده ، توصیه های لازم و مفید را در رابطه با پیشگیری ، ارزیابی میزان خطر ، تشخیص و درمان شامل: رژیم غذایی ، ورزش و درمانهای دارویی ( در صورت نیاز ) برای خانم های یائسه ارائه می دهد.
گستره مشکل پوکی استخوانپوکی استخوان که شایعترین بیماری متابولیک استخوان در انسان است با کاهش توده استخوانی و به هم خوردن و درهم ریختن اجزاء و تشکیلات ساختمانی بافت استخوان مشخص می شود. این تغییرات به افزایش قابلیت شکنندگی استخوان و بالا رفتن خطر شکستگی استخوانی متنهی می گردد. همانند برخی از بیماری های مزمن دیگر نظیر هیپرتانسیون و تصلب شرائین ( آترواسکلروز ) ، پوکی استخوان را می توان با رجوع به یک نتیجه حد واسط- در این مورد ، کاهش تراکم ماده معدنی استخوان (Bone Mineral Density, BMD)- تعریف کرد. همانگونه که هیپرتانسیون عامل خطری برای بروز حملات قلبی و سکته های مغزی محسوب می شود ، پوکی استخوان نیز عامل خطری برای شکستگی های استخوانی به شمار می رود.
جمعیت فراوانی در سرتاسر جهان از پوکی استخوان رنج می برند ، از سوی دیگر شیوع پوکی استخوان با افزایش سن افزایش می یابد. تخمین زده می شود که 13 تا 18 درصد خانم های سفید پوست یائسه در ایالات متحده آمریکا ( 4 تا 6 میلیون نفر) تراکم استخوان پایین تر از حد طبیعی دارند. بر پایه مطالعات اخیر و برآورد بنیان ملی پوکی استخوان بیش از 10 میلیون نفر در آمریکا مبتلا به پوکی استخوان ران بوده و قریب 19 میلیون نفر دیگر از کاهش توده استخوانی استخوانهای ران رنج می برند ، وضعیتی که مبتلایان را در معرض خطر پوکی استخوان و شکستگی های استخوانی قرار می دهد. از هر دو نفر خانم سفید پوست یک نفر در مرحله ای از زندگی خود طعم تلخ شکستگی ناشی از پوکی استخوان را خواهد چشید. همچنین خانم های غیر سفید پوست و مردان ( البته در مقیاس پایین تر از خانم های سفید پوست) نیز در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند. در ایران از هر سه نفر زن مسن یک نفر مبتلا به پوکی استخوان است.
تأثیرات طبی پوکی استخوانشکستگی های استخوانی و عوارض ناشی از آنها نتیجه بالینی پوکی استخوان است. اگر چه شایعترین محلهای شکستگی عبارتند از: قسمت پروگزیمال فمور( استخوان سر ران) ، فقرات( مهره ها) و قسمت دیستال استخوانهای ساعد (مچ) ولی از آنجا که پوکی استخوان یک بیماری منتشر استخوانی بوده و موجب کاهش توده استخوانی در سرتاسر سیستم اسکلتی می گردد ، لذا تقریباً تمامی شکستگی ها در افراد مسن تا حدودی از کاهش تراکم استخوانی ناشی می شود. شکستگی ممکن است بهبود کامل پیدا کند و یا منجر به دردهای مزمن ، ناتوانی فیزیکی و یا حتی مرگ شود.
خطرناکترین عارضه پوکی استخوان عبارتست از شکستی های استخوان ران ؛ عارضه ای که می تواند منجر به 10 تا 20 درصد افزایش مرگ و میر در طی سال اول بعد از شکستگی شود . به علاوه حدود 25درصد بیماران با شکستگی ران ممکن است نیاز به مراقبت های طویل المدت در خانه های سالمندان پیدا کنند و فقط 30% بیماران توانایی قبل از شکستگی خود را باز می یابند.
شکستگی های مهره ای نیز می توانند به پیدایش عوارض مهمی همچون درد پشت و کمر ، کاهش قد ، و گوژپشتی ( کیفوز ) منجر شوند. تغییرات قد و تغییرات شکل ستون فقرات همراه با کیفوز ممکن است موجب محدودیت در انجام فعالیتهایی نظیر خم و راست شدن و دراز کشیدن شود. شکستگی های متعدد در ناحیه ستون فقرات پشتی منجر به کاهش حجم قفسه سینه می شود و آسیب های فقرات کمری ممکن است آناتومی شکم را تغیر داده و به پیدایش یبوست ، درد شکم ، نفخ و اتساع شکم ، کاهش اشتها و سیری زودرس بیانجامد.
شکستگی های ران و فقرات می توانند با ایجاد درد ، محدودیت فیزیکی و اجبار به تغییراتی در شیوه زندگی ، مشکلات روانی عمده ای نظیر افسردگی را در پی داشته باشند. اضطراب ، ترس و خشم ناشی از وضعیت پیش آمده هم می توانند بهبود کامل را به تاخیر اندازند. ناتوانی و عجز ناشی از شکستگی ها و وابستگی به دیگران برای اداره خود ، به روابط این افراد با دیگران و نقش اجتماعی آنان نیز لطمه وارد می کند.
هزینه های اقتصادیشکستگی های ناشی از پوکی استخوان بار مالی سنگینی به جامعه تحمیل می کند. در طی سال 1995 در ایالات متحده آمریکا حدود 432000 مورد بستری در بیمارستانها با تقریباً 5/2 میلیون مرتبه ویزیت پزشکی و 180000 مورد بستری طویل المدت در خانه های سالمندان به علت شکستگی های استخوانی ناشی از پوکی استخوان گزارش شده است. هزینه های پزشکی مستقیم تنها برای شکستگی های استئوپروتیک در همان سال 8/13 میلیارد دلار تخمین زده شده است. با توجه به افزایش تعداد جمعیت سالمندان می توان پیش بینی کرد که این هزینه ها سیر صعودی خواهند داشت. بیشترین مقدار هزینه ها به اصلاح و بهبود شکستگی های ران اختصاص داده می شود. حدس زده می شود که تا سال 2040 میلادی تعداد شکستگی های ران و هزینه های مرتبط با آن به بیش از سه برابر افزایش یابد.
پاتوفیزیولوژی پایهفرآیند تخریب استخوان و تشکیل استخوان جدید به جای آن (Bone remodeling ) که سلامت سیستم اسکلتی را حفظ می نماید نوعی مکانیسم حفاظتی و پیشگیری کننده مداوم است که در جریان آن استخوان قدیمی تخریب و بجای آن استخوان جدید ساخته می شود. این پروسه ، کلسیم مورد نیاز پدیده های متابولیکی بدن را نیز تأمین می کند . تراکم استخوان هنگامی کاهش می یابد که تعادل بین تخریب و ساخت استخوان به هم می خورد. بدین معنی که تخریب استخوان از ساخت استخوان جدید فزونتر است و بنابراین توده استخوان تخریب شده با استخوان جدید به طور کامل جایگزین نمی شود. نتیجه این عدم تعادل در فرآیند تخریب و ساخت استخوان عبارتست از کاهش توده استخوان و در نتیجه افزایش خطر شکستگی آن.
در شکل 1 تغییرات ایجاد شده در استخوان اسفنجی (cancellous bone) در اثر کاهش تراکم استخوان نشان داده شده است. از بین رفتن ترابکولهای استخوانی موجب ضعف بنیه استخوان و کاهش قابل ملاحظه تراکم ماده معدنی استخوان گردیده است.
مدارک و شواهد موجود نشان می دهند که کاهش سریع در تراکم ماده معدنی استخوان در اثر تخریب پیشرونده استخوان ( که با اندازه گیری شاخص های تخریب و تشکیل استخوان مشخص می شود) می تواند شکنندگی آن را افزایش دهد.
کاهش در توده استخوانی منجر به افزایش خطر شکستگی استخوان می شود.عوامل دیگر ناشی از افزایش سن نظیر افزایش احتمال سقوط و زمین خوردن نیز زمینه پیدایش شکستگی را دوچندان می کند.
ارزیابی عوامل خطردرکلیه خانم ها باید عوامل خطر برای پوکی استخوان مورد بررسی قرار گیرد. پوکی استخوان ، هم قابل پیشگیری و هم قابل درمان است ؛ ولی از آنجا که تا قبل از وقوع شکستگی استخوان علائم و نشانه های هشدار دهنده ای وجود ندارد ، لذا در حال حاضر تنها در تعداد محدودی از بیماران ، پوکی استخوان به موقع تشخیص داده و در مراحل اولیه بیماری درمان می شود. بررسی انجام شده در سال 1991 توسط بنیاد ملی پوکی استخوان نشان می دهد که سه چهارم کلیه خانم های 45 تا 75 ساله – گروهی که بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند- هرگز در مورد پوکی استخوان با پزشکان خود مطلبی رد و بدل نکرده اند.
بعد از شروع یائسگی ، خانم ها باید از نظر خطر شکستگی استخوانی مورد بررسی قرار گیرند تا بدین ترتیب نیاز به انجام مطالعات و اقدامات بیشتر در مورد آنان مشخص شود. بر هر پزشکی واجب است تا اطلاعات لازم در مورد پوکی استخوان و خطر شکستگی را در اختیار همه خانم های یائسه قرار دهد.
عوامل خطر شکستگی ناشی از پوکی استخوان را می توان به دو دسته "قابل تغییر یا حذف " و "غیر قابل حذف" تقسیم نمود. بطور کلی هر اندازه تعداد عوامل خطر بیشتر باشد ، به همان اندازه خطر شکستگی بالاتر است. در هر فردی که یک یا چند عامل خطر وجود داشته باشد ، انجام تست سنجش تراکم ماده معدنی استخوان ( Bone Mineral Density Testing) به منظور تعیین نیاز به درمان مناسب ، ضروریست.
|
نویسنده: عظیم جان ابادی
|
چهارشنبه 87/2/25 ساعت 2:55 عصر
|
علت دردهای عضلانی پس از ورزش"
سلولهای عضلانی پس از انجام ورزش و فعالیتهای شدید، به علت عدم داشتن فرصت کافی برای استفاده از اکسیژن ، در نتیجه مصرف انرژی و سوخت و ساز،" اسید لاکتیک" تولید می کنند. تجمع این ماده در عضلات ، باعث ایجاد درد می شود، که ممکن است تا 48 ساعت ادامه یابد و به تدریج با جذب "اسید لاکتیک"، درد عضلات نیز کاهش یابد.
حال در پاسخ به این سوال که چگونه می توان تولید این ماده را کاهش داد، می توان گفت با تمرینهای خاصی مانندعادات تغذیه ای مناسب و روشهای خاص ورزشی می توان از تولید این ماده تا حدی جلوگیری نمود.
حائز اهمیت است بدانیم چگونه و چرا "اسید لاکتیک" درعضلات وماهیچه ها تجمع می یابد؟ به هنگام انجام تمرینات ورزشی، گلوکز یا قند خون، مورد استفاده و سوخت و ساز سلولهای عضلات قرار گرفته و به یک ماده شیمیایی به نام " پیرووات" تبدیل می شود . زمانی که ورزش به آرامی انجام گیرد، اکسیژن کافی به راحتی در دسترس سلول قرار گرفته و " پیرووات " را به دی اکسید کربن و آب تبدیل می کند ، که دی اکسید کربن نیز از طریق شش ها از بدن خارج می شود.
اما در صورتی که ورزش با شدت و سرعت بیشتری انجام گیرد، برای تبدیل تمام" پیرووات" به دی اکسید کربن و آب، اکسیژن کافی در دسترس قرار نمی گیرد و در نتیجه بخشی از پیرووات ها به اسید لاکتیک تبدیل می شود، و سبب احساس درد در عضلات شده و مانع از فعالیتهای عادی آنها می شود.
نقش تغذیه و مایعاتتوجه داشته باشید باید به هنگام فعالیتهای ورزشی، از قبل آب کافی مصرف کرده باشید. همچنین به هنگام ورزش و پس از آن از مواد غذایی استفاده کنید که به راحتی قابل هضم و جذب باشند. علاوه بر این ، تغذیه پس از ورزش باید شامل ترکیبات "کربوهیدرات" و "پروتئین" باشد.
نحوه ورزشانجام تمرینات ورزشی با فاصله های کم، سبب کاهش تولید" اسید لاکتیک " خواهد شد. باید برنامه زمانی ورزش را به دو یا سه روز درهفته برسانید. ورزشهای گاه گاهی شامل ورزشهای سخت، توام با ورزشهای ملایم و متوسط است. بدین ترتیب بدن شما خواهد آموخت که چگونه" اسید لاکتیک" ایجاد شده از ورزشهای شدید را خنثی کند. در نتیجه به هنگام مسابقه های ورزشی، می توانید بدون احساس اثرات منفی" اسیدلاکتیک" در ماهیچه های خود، به مدت طولانی تر ورزشهای سخت تری انجام دهید.
به طور کلی تغذیه خوب، استفاده از مایعات به مقدار کافی و انجام ورزشهای مناسب ورزشی به شما این امکان را خواهد داد، تا بتوانید بدون اثرات منفی" اسید لاکتیک " بر ماهیچه ها و محدود شدن فعالیت عادی آنها ورزشهای سخت و شدید خود را انجام دهید.
|
نویسنده: عظیم جان ابادی
|
چهارشنبه 87/2/25 ساعت 2:55 عصر
|
عضله ای قوی در کنار استخوانی محکم"
طی دو بررسی که اخیراً انجام شده است ، مشخص شده افرادی که عضلات قوی دارند ، استخوانهای محکم تری دارند. اگر هر زنی عمر طولانی داشته باشد در نهایت مبتلا به پوکی استخوان می شود و در صورتی که در اثر این عارضه ، استخوان لگن یک خانم بشکند به احتمال 20 درصد در طی همان سال در اثر مشکلات ناشی از این شکستگی خواهد مرد. تحقیقی که توسط دانشگاه جان هاپکینز انجام شده نشان میدهد؛ توانایی قلب و ریه ها نشان دهنده وجود استخوانهایی محکم نیست ولی توانایی و قدرت عضلات و چاقی در منطقه شکم با میزان استحکام استخوانها مرتبط است . یک تحقیق دیگر که در ترکیه انجام شده نشان می دهد قدرت انقباض عضلات با استحکام استخوان مرتبط است.
برای محکم شدن استخوانها چه می توان کرد؟ورزش کردن یکی از راههای افزایش قدرت عضلات است ولی ورزش به تنهایی عضلات را قوی نمی کند شما بایستی مواد مغذی و کالری مورد نیازتان را نیز دریافت کنید . تعدادی از بانوان دونده ماراتون که یائسه شده بودند، چون کالری کمتری از میزان مورد نیازشان دریافت می کردند دچار پوکی استخوان شده بودند. استحکام استخوان ، تنها در اثر قدرت عضله متصل به آن می باشد . همچنین این تحقیقات نشان می دهد کسانی که چربی ذخیره ای شان بیشتر در ناحیه شکم تجمع می یابد، این قابلیت را دارند که عضلات و استخوانهای محکمی داشته باشند.
انسولین خون این افراد ، بالاتر است و میزان بیشتری هورمون رشد در خونشان وجود دارد که موجب می شود عضلاتشان بهتر رشد کند.
|
نویسنده: عظیم جان ابادی
|
چهارشنبه 87/2/25 ساعت 2:54 عصر
|
آیا می دانید که...
علت بوی بد دهان چیست؟بر اساس تحقیقات به عمل آمده ، بوی بد دهان می تواند یک علامت هشدار دهنده مبنی بر آلوده بودن بیمار به یک باکتری مرتبط با زخم معده یا سرطان معده باشد.
محققان معتقدند بوی بد دهان یکی از شایع ترین علایم ، در بیماران مبتلا به عفونت ناشی از باکتری هلیکو باکترپیلوری است. به گفته آنان در افراد مبتلا به این عفونت ، بوی بد دهان می تواند یک نشانه مهم برای لزوم درمان به منظور از بین بردن باکتری باشد. بسیاری از موارد عفونت با این باکتری، فقط به هنگام بروز علائمی همچون ورم معده، درد یا سوء هاضمه آشکار می شود.
علت پرخاشگری زیاد چیست ؟دانشمندان در جدیدترین تحقیقات خود دریافتند که پرخاشگری و اضطراب بیش از حد می تواند ناشی از نبود ژن خاصی در افراد باشد.
بر اساس یافته های گروهی ازمحققان انگلیسی که بر روی موشها مطالعه می کردند، نبود ژن" پت ای" در موش می تواند به ناآرامی و ستیزه جویی بیشتر این جانورمنجر گردد. این محققان با اشاره به این که مشابه این ژن در انسان نیز وجود دارد، افزودند: این ژن نقش مهمی در رشد نوع خاصی از سلولهای مغزی جنین دارد . این سلولهای مغزی، ماده شیمیایی موسوم به "سروتونین" تولید می کنند که در کنترل رفتارهای انسان تأثیرعمده ای دارد.
به گفته این محققان، افرادی که از میزان کافی" سروتونین" برخوردار نیستند، از اختلالات رفتاری نظیر افسردگی و اضطراب بیش از حد رنج می برند و عملکرد داروهای معمول نظیر" پروزاک" نیز که برای درمان این بیماریها تجویز می گردند، در واقع از افزایش سطح سروتونین می باشد.
|
نویسنده: عظیم جان ابادی
|
چهارشنبه 87/2/25 ساعت 2:54 عصر
|
سینوزیت و سی و سه پرسش و پاسخ 3
|
مطلبی که پیش رو دارید ، آخرین بخش از پرسش و پاسخ های ارائه شده درباره سینوزیت( از جناب آقای دکتر نراقی جراح و متخصص گوش، حلق و بینی ، جراح سر و گردن و پلاستیک بینی و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران ) می باشد :
سینوزیت مزمن چه علایمی دارد؟در سینوزیت مزمن شدت علایم کم تر است و معمولاً درد یا تب وجود ندارد. از علایم سینوزیت مزمن، گرفتگی بینی و ترشحات مداوم از بینی و پشت گلو است . ممکن است کاهش حس چشایی و بویایی همراه با بوی بد دهان نیز وجود داشته باشد. سرفه های مزمن و تغییرات رفتاری در کودکان نیز گاهی از سینوزیت مزمن ناشی می شود.
آیا سینوزیت همیشه با سردرد همراه است؟خیر، در بسیاری از موارد سینوزیت مزمن، سردرد وجود ندارد و در بسیاری از سردردها نیز اثری از سینوزیت دیده نمی شود.
معمولاً افراد هر نوع سر دردی را به سینوزیت نسبت می دهند و چون برای خوب شدن آنچه که به تصورشان سینوزیت است ، آنتی بیوتیک های زیادی مصرف می کنند و نتیجه ای نمی گیرند، این تفکر نادرست بر ایشان مستولی می شود که سینوزیت درمان شدنی نیست. در معاینه دقیق این دسته از بیماران مشخص می شود که سردردشان با سینوزیت هیچ ارتباطی ندارد، یعنی در واقع آنان به سینوزیت دچار نیستند و مشکل شان از علل دیگری ناشی می شود . به طور کلی سردرد، علامتی شایع برای بسیاری از اختلالات جسمی و عصبی است و در رسیدن به تشخیص سردرد باید همه علل را در نظر گرفت. گاهی اوقات منشأ برخی از سردردها را باید در بینی و سینوس جست و جو کرد، اما این به مفهوم سینوزیت چرکی نیست . برای نمونه ، بعضی افراد ( به علل مختلف ) دچار آلرژی بینی یا تورم مخاط بینی هستند و در مواقعی که ورم بینی افزایش یابد، منافذ سینوس ها بسته شده و ممکن است ایجاد درد کند، بی آنکه هیچ عفونتی در کار باشد . برخی افراد به محض مواجهه با باد سرد یا هوای خشک، دچار سردرد می شوند. در این افراد ممکن است تورم پدیدار شده در بینی ، به طور موقت و زودگذر موجب شود که ساختمان های مختلف داخل بینی با هم تماس پیدا کنند و درد ایجاد شود. این دردها نیز نشانه سینوزیت نیست. توصیه ساده برای کسانی که به این قبیل دردها دچار می شوند، این است که موقع درد، به جای قرص مسکن ، تنها از بخور ساده استفاده کنند. ساده ترین روش انجام این کار ، آن است که یک ظرف آب جوش را پس از برداشتن از روی منبع حرارتی در مقابل خود قرار دهند، پارچه ای روی سر خود بکشند، آن گاه هوای اشباع از رطوبت را استنشاق کنند. این عمل به باز شدن منافذ سینوس ها و روان شدن ترشحات کمک می کند.
آیا وجود ترشحات پشت گلو نشانه سینوزیت است؟خیر، در بیشتر افرادی که تنها مشکل شان ترشحات پشت گلو است ، سینوزیت مطرح نیست. به طور کلی طی 24 ساعت ، پوشش سینوس ها و داخل بینی مقادیر زیادی مایع ترشح می کند. این مایع هم رطوبت مجاری تنفسی را تامین می کند و هم عمل تصفیه ذرات و مبارزه با میکروب ها را عهده دار است.
این مایع به طور دایم در جریان است، حدود هر 15 دقیقه تعویض و پس از خروج از سینوس ها ، از سوراخ های پشتی بینی به فضای پشت گلو وارد می شود . سپس بی آنکه متوجه شویم ، به سوی معده جاری می شود . این جریان ، پدیده ای طبیعی است و گواه بیماری خاصی نیست. ممکن است عوامل مختلفی سبب شود که این مایع بیش از حد غلیظ و چسبناک شده و به راحتی این مسیر را طی نکند. در این صورت ممکن است فرد آزرده و مجبور شود که پی در پی آن را از گلویش خارج کند، یا به اصطلاح گلویش را صاف کند. عواملی همچون خشکی و آلودگی هوا نیز می توانند این حالت را پدید آورند. گرچه ممکن است یکی از علایم سینوزیت، ترشحات زیاد و چرکی پشت گلو باشد، باید دقت داشت که هر ترشحی را به حساب ترشح چرکی نگذاشت . همان طور که در مورد تاثیرات محیطی اشاره شد، ممکن است عوامل غیر عفونی مانند آلرژی نیز موجب ازدیاد این ترشحات شوند.
هر چند هم این ترشحات غلیظ باشند، رنگ سفید یا شفاف آنها احتمال وجود عفونت باکتریایی را کم می کند، حتی زرد یا تیره شدن رنگ ترشحات نیز می تواند بدون وجود عفونت دیده شود. بنابراین بهتر است که بیماران ، در صورت مشاهده ترشحات پشت گلو، پیش از استفاده غیر ضروری از آنتی بیوتیک های مختلف ، به پزشک متخصص مراجعه کنند، تا با معاینه دقیق داخل بینی و پشت گلو، علت اصلی آن مشخص شود.
سینوزیت ممکن است چه عوارضی را در برداشته باشد؟سینوزیت می تواند سه دسته عارضه ایجاد کند:
الف – عوارض محدود به خود سینوس ، که مهم ترین آنها تجمع ترشحات در پشت منفذ بسته شده ی سینوس است. این ترشحات به تدریج غلیظ و چسبنده می شود و ممکن است عفونت چرکی نیز به آن اضافه گردد.
با افزایش تدریجی ترشحات و خارج نشدن آن ، بر ساختمان های مجاور فشار وارد می شود و علایمی مانند جابه جایی چشم تظاهر می نماید .
ب- عفونت به کاسه چشم گسترش می یابد و موجب تورم پلک و در حالات شدید، تجمع چرک در فضای کاسه چشم می شود. در این حالت لازم است اقدامات درمانی فوری در جهت مهار عفونت سینوس صورت گیرد.
پ – عوارض مغزی مانند مننژیت و آبسه های مغزی.
میزان شیوع سینوزیت مزمن چقدر است و آیا آماری در این مورد وجود دارد؟سینوزیت مزمن بیماری شایعی است . برای نمونه در سال 1995 شایع ترین بیماری مزمن در آمریکا سینوزیت مزمن اعلام شده است و در دهه اخیر نیز، میزان آن افزایش یافته است . شاید این افزایش تا اندازه ای مربوط به پیشرفت های اخیر در زمینه تشخیص بهتر و دقت بیشتر پزشکان در کشف این بیماری باشد.
سینوزیت چگونه تشخیص داده می شود؟- تشخیص سینوزیت حاد در بیشتر مواقع از روی علایم بیمار و با معاینه ی دقیق وی ، بدون نیاز به عکسبرداری امکان پذیر است .
- در سینوزیت مزمن، معاینه دقیق داخل بینی تا حد زیادی به تشخیص کمک می کند . در صورتی که پزشک به سینوزیت مزمن مشکوک باشد، دو روش تشخیصی کمکی ، اطلاعات بیشتری را در اختیار قرار می دهد . یکی از این دو روش ، آندوسکوپی تشخیص بینی و سینوس و دیگریسی.تی.اسکن است . البته سی . تی . اسکن باید زمانی انجام شود، که عفونت بیمار مهار شده و بیمار در بهترین وضعیت ، از نظر درمان دارویی قرار داشته باشد؛ زیرا در صورتی که سی .تی .اسکن به هنگام عفونت ویروسی یا سرماخوردگی انجام شود، تغییراتی را در سینوس ها نشان می دهد که کاملا حاد بوده ، پس از مدت کوتاهی برطرف می شود و نمی تواند مبنای تصمیم گیری برای اقدامات درمانی باشد.
آندوسکوپ چیست؟این روزها از آندوسکوپی بینی و سینوس، بسیار صحبت می شود. آندوسکوپ بینی ، لوله فلزی ظریف و باریکی است که در داخل آن دستگاهی دقیق شامل عدسی ها و منشورهای مختلف تعبیه شده است . یک طرف آن داخل بینی یا سینوس می شود و طرف دیگر آن ، مقابل پزشک یا دستگاهی قرار می گیرد که مناظر مورد معاینه را روی صفحه نمایش نشان می دهد. در حقیقت آندوسکوپ همچون تلسکوپ عمل می کند و از ساختمان های داخل بینی و سینوس منظره و دیدی عالی به جراح می دهد. در سال های اخیر، استفاده از آندوسکوپ در عرصه تشخیص و درمان بیماری های بینی و سینوس تحولات چشمگیری ایجاد کرده است . به کمک آندوسکوپ تشخیص بیماری های سینوس دقیق تر شده است و علت اصلی سینوزیت مزمن در بسیاری از موارد روشن می شود.
هدف آندوسکوپی بینی و سینوس چیست؟آندوسکوپی بینی و سینوس با دو هدف انجام می شود . هدف اول تشخیص است که در این موارد آندوسکوپی تشخیصی بینی و سینوس با بی حسی ساده صورت می گیرد و حتی در کودکان نیز قابل انجام است . هدف دوم ، درمان بیماری های بینی و سینوس است . در این موارد، عمل جراحی آندوسکوپی بینی و سینوس در اتاق عمل و تحت مراقبت های ویژه انجام می گیرد.
در آندوسکوپی تشخیص بینی و سینوس چه مواردی کشف می شود؟در حقیقت آندوسکوپی تشخیصی بینی و سینوس ، معاینه دقیق و تمام عیار وضعیت داخل بینی و سینوس هاست . به کمک آن می توان به مسیرهای مختلف داخل بینی وارد شد و عللی را که موجب گرفتگی بینی یا سینوزیت شده است، تشخیص داد. در آندوسکوپی تشخیصی ، پزشک به کمک آندوسکوپ ابتدا کف بینی و آن گاه حفره بینی را بررسی می کند. در این میان مشکلات زیر شاخک پایین بینی کاملاً قابل تشخیص خواهد بود. برای مثال در برخی موارد مشاهده شده است که شاخک پایینی بینی در قسمت پشتی بسیار متورم است و راه تنفس را می بندد. در هنگام آندوسکوپی بینی ، لوزه سوم را می توان به طور دقیق و مستقیم مشاهده و میزان بزرگی و نقش آن را در گرفتگی راه تنفس ارزیابی کرد. سپس از مسیر بالاتر در مجاورت شاخک میانی، وضعیت سینوس هایی را که دور دست ترند(مانند سینوس اسفنوئید) مورد بررسی قرار داد. همچنین در هر قسمتی از مسیر، وضعیت تیغه بینی از نظر وجود انحراف قابل ارزیابی و قضاوت است. برخی از انحراف های تیغه بینی در لابه لای شاخک های بینی پنهان شده، تنها با آندوسکوپ قابل مشاهده است.
سومین مسیر آندوسکوپی ( و مهم ترین آن ) راهی است که به سوی ساختمان های زیر شاخک میانی منتهی می شود. این قسمت که به اختصار اُ- ام- سی(مجموعه ی گذرگاه های سینوسی) نامیده می شود، مسؤول تخلیه ترشحات اکثر سینوس هاست؛ یعنی سینوس های پیشانی، فکی و اتموئید پیشین همه به یک ناحیه کلیدی با نام اُ- ام- سی تخلیه می شوند . بنابراین هر اختلالی دراین ناحیه مهم که زیر شاخک میانی قرار دارد، می تواند به درگیری منفرد یا همراه با هم این سینوس ها منجر شود.
در آندوسکوپی تشخیصی ، با ارزیابی دقیق ناحیه اُ- ام- سی می توان بر مسند قضاوت نشست که آیا در این ناحیه ضایعه ای غیر قابل برگشت وجود دارد یا خیر؟ برای مثال، وجود ترشحات چرکی نشانه سینوزیت است و به احتمال زیاد به درمان طبی پاسخ می دهد، اما وجود پولیپ های وسیع در ناحیه زیر شاخک میانی حکایت از آن دارد که باید از جراحی آندوسکوپی بینی مدد جست.
آیا در درمان سینوزیت مزمن، جراحی بینی و سینوس با استفاده از آندوسکوپ بر روش های دیگر ارجحیتی دارد؟پاسخ این سوال در کیفیت و چگونگی دسترسی به سینوس ، در این روش ها نهفته است . در جراحی های متداول ، معمولاً سینوس فکی از راه های غیر از مجرای اصلی سینوس، باز می شود. امروزه ثابت شده است که جهت حرکت مایعات ترشح شده داخل سینوس، همیشه به سوی مجرای خروجی اصلی است و حتی اگر سوراخی بزرگ در محلی غیر از سوراخ اصلی ایجاد کنیم ، باز هم ترشحات تمایل دارند، از همان سوراخ اصلی مسدود شده خارج شوند.
این موضوع اهمیت باز کردن مجرای اصلی خروج ترشحات سینوس را نشان می دهد . در جراحی از طریق آندوسکوپ ، این امکان وجود دارد که با داخل کردن آندوسکوپ به درون بینی ، مجرای خروجی سینوس ها را از همان راه اصلی باز کنیم. حتما مشکلات این عمل برای بیمار، کم تر از عمل هایی است که در آنها از روش های برش های زیر لب و برداشتن استخوان سینوس استفاده می شود. با این نوع عمل های جراحی می توان عملکرد سینوس را به حالت طبیعی برگرداند. از این رو به نام جراحی عملکردی آندوسکوپی هم معروف اند.
آیا جراحی بینی و سینوس با استفاده از آندوسکوپ، عوارضی هم دارد؟این روش جراحی به تجربه ، مهارت و دقت زیاد جراح نیاز دارد. مشکلات زیر ، عمل جراحی بینی و سینوس با استفاده از آندوسکوپ را به یکی از دشوارترین عمل های جراحی بدل ساخته است:
الف- در ساختمان عناصر تشریحی داخل بینی و سینوس ها، پیچیدگی و ظرافت خاصی نهفته است . عناصر حیاتی و مهمی چون عصب بینایی و سرخرگ اصلی تغذیه کننده مغز ، درست در دیواره سینوس ها جای گرفته اند.
ب – جراح مجبور است آندوسکوپ را در یک دست نگاه دارد و تنها با یک دست امکان کار دارد.
پ- کوچک ترین خونریزی مانع دید از طریق آندوسکوپ می شود.
ت- از آنجا که محدوده دید آندوسکوپ باریک است ، امکان آسیب عناصر تشریحی نزدیک به هم و عوارض ناگوار وجود دارد. با وجود تمام دشواری های این روش، بیماری که توسط جراحی خبره تحت عمل جراحی قرار گیرد، تا حد زیادی می تواند مطمئن باشد که پس از عمل با مشکلات مواجه نخواهد شد و عوارض ناشی از عمل جراحی نیز بسیار اندک خواهد بود.
اساس دیدگاه جدید در زمینه درمان سینوزیت مزمن چیست؟بیشتر بیماری های سینوس با برقراری مجدد ارتباط سینوس با فضای بینی ( ورود هوا و خروج ترشحات) برطرف می شود. رفع عامل گرفتگی ، موجب بهبود کارایی سینوس و درمان سینوزیت می شود. در روشهای نوین ، هدف اصلی رفع علت گرفتگی است، نه تغییراتی که خود زاییده گرفتگی اند.
بین درمان سینوزیت و آسم چه ارتباطی وجود دارد؟ در کسانی که هم به آسم دچارند و هم به سینوزیت ، درمان سینوزیت بهبود قابل ملاحظه آسم و کاهش نیاز به استفاده از داروهای ضد آسم را به همراه خواهد داشت.
|